„Decyzja o podjęciu interwencji zapadła wieczorem 12 grudnia 1979 r., chociaż oficjalnie nie podpisano żadnych dokumentów26. Następnego dnia generał J. Maksimow – dowódca turkiestańskiego okręgu wojskowego – rozpoczął mobilizację armii. W stan gotowości została postawiona 40. Armia, Korpus Lotniczy, cztery dywizje zmotoryzowane, brygada artylerii i wojsk inżynieryjnych, a także służby kwatermistrzowskie. Pod broń powołano również ponad 50 tys. rezerwistów. Rosjanie do walki na terenie Afganistanu wprowadzili duże siły – ich liczebność wynosiła ok. 129–180 tys. żołnierzy różnych formacji. Decydując się na interwencję w Afganistanie, ZSRR kierował się względami własnego bezpieczeństwa. Bardzo duży wpływ na wybór tego rozwiązania miał zapewne przebieg wydarzeń w Iranie. Rewolucja irańska Chomeiniego była bardzo szczegółowo obserwowana, gdyż była ona wymierzona zarówno przeciwko USA, jak i ZSRR, propagując jednocześnie model państwa wyznaniowego, które miało być wzorem dla wszystkich muzułmanów. Moskwa obawiała się także pobudzenia tym przykładem fanatyzmu religijnego wśród muzułmańskich mieszkańców własnego państwa. (…)
Afgańczycy, którzy od samego początku stawiali opór komunistycznym rządom w Kabulu, w konsekwencji radzieckiej interwencji nazywani byli w międzynarodowej opinii publicznej mudżahedinami. Tak nazywano uczestników świętej wojny – dżihadu. Przez ZSRR określani byli jako basmacze – bandyci lud dushmani – wrogowie. (…)
Lepsze wyposażenie zbrojne zaczęło napływać do mudżahedinów dopiero, kiedy pomocy zaczęły im udzielać Stany Zjednoczone. Jednym z bezpośrednich skutków inwazji Związku Radzieckiego na Afganistan był bojkot Igrzysk Olimpijskich w Moskwie w 1980 r. przez USA i kraje Europy Zachodniej. (…) 6 stycznia 1980 r. podczas przemówienia w Kongresie prezydent przedstawił tzw. doktrynę Cartera, która mówiła, że „jeżeli jakiekolwiek państwo będzie dążyć do przejęcia kontroli nad rejonem Zatoki Perskiej, będzie to traktowane jako zagrożenie żywotnych interesów USA i jako takie może być odparte w każdy sposób, z użyciem siły włącznie”
Politykę Cartera kontynuowała nowa administracja Ronalda Reagana. Sformułowana została doktryna Reagana, która przewidywała udzielanie szerokiej pomocy i wsparcia bojownikom o wolność (freedom fighters), którzy występowali przeciwko komunistycznym rządom w ich krajach (…)
W 1984 r. administracja Reagana zdecydowała się na dostarczenie dla mudżahedinów nowoczesnych rakiet Stinger, które w rękach afgańskich partyzantów stały się poważnym zagrożeniem dla przeciwnika. (…)
Wojna, która tak naprawdę nie została przez żadną ze stron wypowiedziana, była bardzo krwawa i okrutna. Rosjanie używali broni chemicznej, co zamieniało Afganistan w poligon doświadczalny, na którym ucierpiała cała społeczność afgańska.
(…) Rok 1985 przyniósł zmianę na szczycie władzy w ZSRR. Stanowisko sekretarza objął Michaił Gorbaczow. Zmiana steru władzy wiązała się z modyfikacją dotychczasowej polityki wewnętrznej i zagranicznej, a ostatecznie z wycofywaniem radzieckich się z Afganistanu. Do głównych czynników, które zadecydowały o podjęciu tej decyzji, należy także zaliczyć: potrzebę zaangażowania jeszcze większej liczby sił, nowoczesny sprzęt mudżahedinów, który powodował coraz szybszy wzrost liczby ofiar w Armii Radzieckiej; rosnące w bardzo szybkim tempie koszty pobytu wojsk, a także coraz bardziej dające znać o sobie – wynik głasnosti – głosy krytyki i niezadowolenia społeczeństwa radzieckiego. Na decyzję o wycofaniu swoich wojsk z Afganistanu wpływ miał na pewno także powrót weteranów i ofiar wojny afgańskiej, którzy byli żywymi przykładami jej okrucieństwa. Było to o tyle istotne, że w czasie trwania konfliktu obowiązywał pobór powszechny do wojska. (…)
Na decyzję Gorbaczowa o ostatecznym wycofaniu się z Afganistanu wpływ miała także postawa Stanów Zjednoczonych. (…)
Wycofywanie się oddziałów radzieckich rozpoczęło się o północy 15 maja 1988 r.
(…) Klęska ZSRR w Afganistanie rozpoczęła rozpad wielonarodowego mocarstwa, składającego się pod koniec swego istnienia z 15 republik. Związek Radziecki wycofywał się z Afganistanu w goryczy przegranej, która zapoczątkowała proces rozpadu „kolosa na glinianych nogach”, jak nazywany był ZSRR przez swoich przeciwników. Próby reform Gorbaczowa, zmierzające do uratowania Związku Radzieckiego i całego bloku wschodniego, zakończyły się klęską. (…) w dniach 7–8 grudnia 1991 r. w Puszczy Białowieskiej nastąpiło spotkanie trzech niezależnych republik: Rosji reprezentowanej przez Borysa Jelcyna, Ukrainy, którą reprezentował Leonid Krawczuk i Białorusi – w osobie Stanisława Szuszkiewicza. Została wtedy powołana Wspólnota Niepodległych Państw, do której 21 grudnia przyłączyły się pozostałe republiki, z wyjątkiem Gruzji i państw bałtyckich. Porozumienie to ostatecznie przypieczętowało rozpad ZSRR – 25 grudnia 1991 r. nastąpiło oficjalne rozwiązanie układu związkowego, wobec czego Michaił Gorbaczow zrezygnował ze stanowiska prezydenta. W ten sposób po 45 latach rywalizacji amerykańsko-radzieckiej, trwającej od zakończenia II wojny Światowej, o panowanie nad Światem zwycięstwo odniosły Stany Zjednoczone (…)
