Świat

Proste podziały? Walka o wpływy w świecie dwubiegunowym

Rafał Derda

1
Tryb prezentacji

Bomba atomowa

„W 1942 rozpoczęto w USA realizację tzw. Projektu Manhattan, którego celem było stworzenie broni jądrowej; prace prowadzono z udziałem wielu wybitnych uczonych (m.in. N. Bohr, E. Fermi, R. Oppenheimer, H. Bethe, C. Seaborg); pierwsza próba z bronią jądrową w postaci bomb odbyła się 16 VII 1945 na poligonie wojsk. w Alamagordo (stan Nowy Meksyk) w USA. Pierwszy i jedyny raz użyto broni jądrowej podczas II wojny światowej; z amer. bombowca B-29 zrzucono 2 bomby jądr. (atomowe) na miasta jap. — Hirosimę (6 VIII 1945) i Nagasaki (9 VIII 1945). W 1949 wypróbowano broń jądrową w ZSRR, 1952 w Wielkiej Brytanii, 1960 we Francji, 1964 w ChRL, 1974 w Indiach. W 1999 broń jądrową posiadały: Chiny, Francja, W. Brytania, USA, Rosja (jako prawno-międzynar. sukcesor ZSRR), Białoruś i Kazachstan (czasowo), Ukraina, Indie, Pakistan; ponadto są państwa, które osiągnęły próg nuklearny i są zdolne wyprodukować broń jądrową, np. Korea Północna, Izrael.”

źródło

Encyklopedia PWN, online [dostęp: 10.08.22] Dostępne w Internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3880958

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Sprawdź, które z wymienionych krajów wciąż posiadają broń jądrową i z którymi państwami są w konflikcie

2. Sprawdź ile ofiar pochłonęły bombardowania w Hiroshimie i Ngasaki

 

2
Tryb prezentacji

Sowieci zdobywają bombę

„Sowiecka bomba atomowa powstała z pomocą trzech czynników. Starannie wykorzystano przejęte od Niemców badania. Sowieckim uczonym przyznano nieograniczone środki finansowe, ludzkie i techniczne. Jednak kluczowe znaczenie miało szpiegostwo. U progu zimnej wojny głośna stała się sprawa małżeństwa Rosenbergów, oskarżonych i skazanych za przekazanie tajemnic atomowych Związkowi Sowieckiemu. Zresztą nie byli oni wyjątkiem. Najwięksi fizycy atomowi ówczesnego świata, zgromadzeni w amerykańskim ośrodku Los Alamos uznali, że dla dobra ludzkości należy zadbać, aby Stany Zjednoczone nie dysponowały monopolem atomowym. (…)

Zakładano, że Związek Sowiecki, jako stosunkowo mało zurbanizowany w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi, był o wiele mniej czuły na uderzenie atomowe. Przy zastosowaniu uderzenia prewencyjnego, a nawet odwetowego w symulacji konfliktu atomowego, straty amerykańskie byłyby znacznie większe. Ponadto Sowieci za czasów Stalina utrzymywali gigantyczną, 5-milionową armię. Swoją liczebnością i ilością sprzętu była w stanie zmieść wszystkie stojące naprzeciw niej siły aż do wybrzeży Atlantyku.”

 

źródło

Polskie Radio, rozmowa z prof. Pawłem Wieczorkiewiczem – skrót, online [dostęp: 21.08.22] Dostępne w Internecie: https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1213876,Sowiecka-bomba-atomowa-%E2%80%93-zimnowojenna-pogon-za-Ameryka

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Określ, czy można powiedzieć, że budowa bomby atomowej była dla ZSRS priorytetem? – uzasadnij odpowiedź

2. Wypowiedz się, czy Twoim zdaniem, fizycy z Los Alamos słusznie twierdzili, że USA nie powinny mieć bomby atomowej jako jedyne państwo na świecie

3. Sprawdź definicję imperializmu i określ, czy można ZSRS nazwać państwem nastawionym na politykę imperialną w czasach zimnej wojny

 

3
Tryb prezentacji

język angielski) – testy nuklearne, mapa interaktywna [dostęp: 21.08.22]

Mapa detonacji

źródło

Mapa detonacji  – testy nuklearne, mapa interaktywna [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://www.atomicarchive.com/almanac/test-sites/testing-map.html

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Wskaż cele, do jakich testowano bomby atomowe

2. Wskaż państwo, które przeprowadziło oficjalnie najwięcej prób atomowych

 

4
Tryb prezentacji

Na krawędzi

Atomowe starcia

„Coraz bliższe związki Kuby z blokiem radzieckim zwiększały zaniepokojenie w Waszyngtonie. Od momentu zwycięstwa rewolucji w Hawanie, administracja prezydencka przygotowywała się do obalenia Fidela Castro. Pod koniec swojej kadencji w 1960 r. prezydent Eisenhower zadecydował o przeprowadzeniu przez CIA przewrotu na Kubie. Jego następca, J.F. Kennedy, zaaprobował ten pomysł (…) Prezydent USA nie zdecydował się jednak na pełne wsparcie tej operacji przez wojska amerykańskie, odmawiając pomocy lotniczej. Przeprowadzony w połowie kwietnia 1961 r. desant ok. 1,5 tys., wyszkolonych przez. CIA. Kubańczyków w Zatoce Świn z łatwością został zatem rozbity przez oddziały Castro. Nie oznaczało to jednak końca tajnych operacji amerykańskich przeciwko przywódcy kubańskiemu, którego próbowano zabić, a także aktów sabotażu na wyspie. Nadal przygotowywano plany inwazji na Kubę.

(…)

Mimo odparcia desantu w Zatoce Świn, władze w Hawanie zdawały sobie sprawę ze swej słabości i starały się o zawarcie sojuszu wojskowego z ZSRR. Kreml nie chciał się na to zgodzić, ale równocześnie dostrzegał, że utrzymanie Castro przy władzy pozwoli na uzyskanie wpływów w zachodniej hemisferze, dotąd pozostającej całkowicie w orbicie wpływów Stanów Zjednoczonych.

Wiosną 1962 r. Chruszczow zaproponował zatem rozmieszczenie na wyspie pocisków średniego zasięgu, wyposażonych w głowice jądrowe, kontrolowane przez armię radziecką. Ich celem miało być nie tyle powstrzymanie ewentualnej amerykańskiej inwazji na wyspę, co raczej wzmocnienie pozycji Kremla w zimnowojennym sporze z Waszyngtonem (…) 

W ten sposób doszło do największego kryzysu zimnowojennego po II wojnie światowej, w czasie którego świat stanął na progu nuklearnej zagłady. Po wykryciu instalacji pocisków przez amerykańskie samoloty zwiadowcze, w połowie października 1962 r., wbrew przypuszczeniom Chruszczowa, Stany Zjednoczone zareagowały bardzo energicznie, żądając natychmiastowego ich usunięcia. Kennedy odrzucił jednak możliwość inwazji, sugerowanej przez koła wojskowe, wprowadzając w zamian 24 października morską ,,kwarantannę”, czyli faktyczną blokadę wyspy, mającą uniemożliwić dalsze dostawy rakiet na Kubę. Dzisiaj wiadomo, że odrzucenie opcji militarnego ataku na wyspę przez prezydenta USA uchroniło świat od III wojny światowej, oddziały radzieckie stacjonujące na Kubie miały bowiem zgodę na użycie taktycznej broni nuklearnej w ewentualnych walkach z Amerykanami.

Kryzys rakietowy udało się rozwiązać dopiero po serii tajnych rozmów między Waszyngtonem a Kremlem, w których główną rolę odegrał m.in. Robert Kennedy, prokurator generalny USA, a jednocześnie brat i najbliższy doradca prezydenta. Rząd amerykański obiecał usunięcie amerykańskich rakiet z Turcji w zamian za wycofanie radzieckich pocisków i personelu z Kuby, na co Chruszczow w końcu przystał. Kennedy obiecał równocześnie, że nie będzie podejmował żadnych dalszych wojskowych operacji przeciwko Hawanie."

źródło

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna, wiek XX, Warszawa 2012, ss. 653-654

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

1. Pytania do "Przytomny oficer":

a) dlaczego Twoim zdaniem, wystąpiła różnica w ocenie postaci Stanisława Pietrowa miedzy Zachodem a ZSRS?

 

Zadania

1. Zadania do "Na krawędzi":

a) sprawdź: Fidel Castro, Nikita Chruszczow

b) wyjaśnij przyczyny porażki USA w powstrzymaniu zwycięstwa, uznawanej przez nie za wrogą ideologii, na Kubie

c) wyjaśnij dlaczego kryzys kubański był tak groźny dla świata i co zdecydowało o jego rozwiązaniu – scharakteryzuj czynniki, które doprowadziły do odprężenia

2. Zadania do mapy "Kuba - rozmieszczenie rakiet":

a) sprawdź znaczenie skrótów: IRBM, MRBM

 

3. Zadania do "Zasięg rakiet":

a) określ, czy USA słusznie obawiały się rozmieszczenia rakiet i głowic atomowych na Kubie

b) wyjaśnij jaką przewagę dawałoby ZSRS umieszczenie rakiet z głowicami atomowymi na Kubie

4. Zadania do "Przytomny oficer":

a) wyjaśnij przewagę, jaką dawał system wczesnego ostrzegania przed atakiem rakietowym

b) rozważ, czy dla planety istnienie systemów wczesnego ostrzegania przed atakiem rakietowym to dobre rozwiązanie

5
Tryb prezentacji

Plakat radziecki

Kosmos

źródło

Źródło: Histmag.org

Opis

„Jak bajka stała się rzeczywistością 12.04.1961”

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

1. Pytania do plakatu:

a) sprawdź, do jakiego osiągnięcia odnosi się plakat

b) zwróć uwagę na podpis „bajka…” i trzymany w ręku ogień – do której opowieści o ogniu i ludzkości odnosi się plakat – kim stał się bohater plakatu?

c) sprawdź, czy w 1961 roku ZSRS prowadził w wyścigu kosmicznym, czy dopiero doganiał USA?

2. Pytania do zdjęcia:

a) wyjaśnij propagandowy przekaz zdjęcia – zwróć uwagę na powierzchnię Księżyca, postać, sprzęty i napis – jak można je zinterpretować?

b) sprawdź, czy w 1969 roku USA prowadziły w wyścigu kosmicznym, czy dopiero doganiały ZSRS?

 

6
Tryb prezentacji

Rywalizacja polityczna

Sport

„w Związku Radzieckim sport postrzegano jako środek demonstrowania osiągnięć państw ‘demokracji ludowych’, dążących do budowy ‘realnego socjalizmu’, a także uzyskiwania życzliwości i poparcia ze strony państw niezaangażowanych Trzeciego Świata. Znany literat Leopold Tyrmand, odpowiadając na pytanie, ’czemu służy sport?’, stwierdził: ‘Sport w komunizmie służy wykazywaniu wyższości komunizmu nad demokracją’. Potrzebne były w związku z tym skuteczne działania, aby ‘komunistyczni zawodnicy zwyciężali z zawodnikami spoza komunizmu w uwzględnieniu faktu, iż sport jest doskonałą wizytówką państwa’. Zdanie to wydaje się dość trafnie określać istotę rywalizacji sportowej w okresie zimnowojennym. Była ona nader ważnym sposobem demonstrowania wyższości wobec ideologicznego przeciwnika. Doprowadziło to do wywiązania się między geopolitycznymi blokami państw swoistego ‘wyścigu sportowego’, któremu towarzyszyła frazeologia ‘walki o pokój’”.

źródło

M.M. Kobierecki, Sportowa wojna światowa. Implikacje polityczne międzynarodowej rywalizacji sportowej w okresie zimnej wojny, Łódź 2017, ss. 74-75, pdf [dostęp: 21.08.22] Dostępne w Internecie: https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/22763/Kobierecki%2C%20Sportowa%20wojna%20%C5%9Bwiatowa.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

1. Pytania do 1. fragmentu

a) jak sądzisz, jak czuli się występujący na arenach sportowych zawodnicy w czasach rywalizacji zimnowojennej? – uzasadnij swoją odpowiedź?

 

Zadania

1. Zadania do 1. fragmentu:

a) wyjaśnij, dlaczego Twoim zdaniem, to sport stał się areną walki zimnowojennej

b) rozważ pokusy komitetów sportowych, dotyczące sposobów wygrywania za wszelką cenę

2. Zadania do 2. fragmentu

a) podaj przykłady reakcji świata sportu na konflikty wojenne w czasach współczesnych

b) wyjaśnij, dlaczego polscy sportowcy nie mogli zbojkotować igrzysk w Moskwie

c) sprawdź, jaki gest wykonał Władysław Kozakiewicz i oceń wpływ tego gestu – pokazanego w telewizji – na opinię publiczną w Polsce

7
Tryb prezentacji

Wyścig do zwycięstwa – metody działania w latach ‘80

źródło

ZPE, Polecenie 1., film online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://zpe.gov.pl/a/film-edukacyjny/DRELGMGmQ

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Scharakteryzuj politykę wewnętrzną Ronalda Reagana

2. Scharakteryzuj politykę międzynarodową Ronalda Reagana

3. Wyjaśnij znaczenie wyścigu zbrojeń lat ’80 w polityce międzynarodowej

4. Scharakteryzuj politykę Ronalda Reagana wobec opozycji demokratycznej w krajach bloku wschodniego

 

8
Tryb prezentacji

Zadanie podsumowujące

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Oceń, czy rywalizacja zimnowojenna była korzystna dla ludzkości – uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do źródeł

Bibliografia

  1. A. Wróbel, Rodzina potwierdziła śmierć Stanisława Pietrowa - "człowieka, który uratował świat", online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://dzieje.pl/aktualnosci/rodzina-potwierdzila-smierc-stanislawa-pietrowa-czlowieka-ktory-uratowal-swiat
  2. atomarchiwe.com
  3. Encyklopedia PWN, online [dostęp: 10.08.22] Dostępne w Internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3880958
  4. histmag.org 
  5. J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna, wiek XX
  6. M.M. Kobierecki, Sportowa wojna światowa. Implikacje polityczne międzynarodowej rywalizacji sportowej w okresie zimnej wojny, Łódź 2017, ss. 74-75, pdf [dostęp: 21.08.22] Dostępne w Internecie: https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/22763/Kobierecki%2C%20Sportowa%20wojna%20%C5%9Bwiatowa.pdf?sequence=1&isAllowed=y
  7. Kosmos: ZPE, online [dostęp: 2.08.22] Dostępny w Internecie: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D1FZ5sMQu
  8. Montreal 76, Moskwa 80, Los Angeles 84 - Olimpijskie skandale, dramaty i bojkoty, online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://dzieje.pl/rozmaitosci/montreal-76-moskwa-80-los-angeles-84-olimpijskie-skandale-dramaty-i-bojkoty 
  9. Ronald Reagan: ZPE, Plecenie 1., film online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://zpe.gov.pl/a/film-edukacyjny/DRELGMGmQ