Świat

Ściganie zbrodniarzy wojennych (i nie tylko) i kwestia zadośćuczynienia oraz polityki reparacji

Rafał Derda

1
Tryb prezentacji

ICTR

Pojednanie – pierwsza kara

„Osądzanie winnych ludobójstwa w Rwandzie oparte zostało na trzech rodzajach sądów. Społeczność międzynarodowa utworzyła 8 listopada 1994r., na mocy rezolucji nr 955 Rady Bezpieczeństwa ONZ, Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy (International Criminal Tribunal for Rwanda, ICTR)  z siedziba w Aruszy. Natomiast rząd Rwandy wykorzystywał krajowy system sądownictwa, a później- ze względu na olbrzymią liczbę spraw- wprowadził dodatkowo tradycyjne sądy Gacaca.

(…)

Umiejscowienie siedziby Trybunału w Tanzanii argumentowano potrzeba zagwarantowania bezstronności postępowania. Jednak w praktyce utrudniło to Rwandyjczykom udział w procesie. Przeszkodą była nie tylko odległość, ale i obowiązujące urzędowo w ICTR języki: angielski i francuski. Kinyarwanda, język Rwandańczyków, został przyjęty w postępowaniach sądowych dopiero w 2000 r. Śledzenie na bieżąco rozpraw niewątpliwie wsparłoby dodatkowo budowanie ogólnonarodowej pamięci o ludobójstwie, a w konsekwencji pojednania. (…) Skazani przez ICTR nie odsiadywali wyroków w rwandyjskich więzieniach których warunki były znacznie gorsze w porównaniu z, „komfortowymi celami", m.in. w Europie Zachodniej. To także rzutowało na postrzeganie rozliczenia zbrodni przez przeciętnych mieszkańców Rwandy, budząc u wielu poczucie niesprawiedliwości lub niedosytu sprawiedliwości.

Rwandyjczykom trudno było też zrozumieć, dlaczego zbrodniarze mają znacznie lepsze wsparcie prawne niż ich ofiary, co -w odczuciu tych ostatnich- miało spowodować, że przywódcy i organizatorzy ludobójstwa otrzymywali łagodne kary lub bywali uniewinniani. (…)

źródło

A. Bartuś, Milczenie jako przeszkoda na drodze do pojednania po ludobójstwie w Rwandzie, [w:] Skrwawione dusze. Prawda. Sprawiedliwość. Przebaczenie. Pojednanie., pod red. Alicji Bartuś, Oświęcim 2015, ss. 276-277

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Porównaj działanie sądów Gacaca, krajowych sądów Rwandy i międzynarodowego trybunału – czym się różniły, w czym były podobne procedury przed tymi sądami?

2. Po zapoznaniu się z obydwoma tekstami sporządź wykaz zawierający dobre praktyki, które należałoby przyjąć, umożliwiające ofiarom zbrodni odpowiednie ujawnienie przestępstw, poczucie godności i sprawiedliwości

3. Wykaż korzyści wynikające z procedur przyjętych w kwestii ścigania ludobójców z Rwandy

 

2
Tryb prezentacji

Milczenie

„Jeśli prawda ma być fundamentem przebaczenia, to nie można zapominać o rodzinach Hutu, które padły ofiarą ludobójstwa lub zostały skrzywdzone po jego zakończeniu. W Rwandzie nikt tego tematu nawet nie porusza, prawda o dramacie niektórych Hutu jest bowiem w całości i w szczegółach sprzeczna z polityką pamięci uprawianą przez prezydenta Paula Kagamego i jego ludzi.

 

Tymczasem badacze wskazują, że Hutu stanowili około 20% ofiar ludobójstwa, ponieważ przeciwstawiali się mordowaniu Tutsi albo zginęli pomyłkowo uznani przez współplemieńców za Tutsi ze względu na jaśniejszy kolor skóry lub wysoki wzrost. Ponadto już na początku ludobójstwa bojówki Rwandyjskiego Frontu Patriotycznego dokonywały odwetowych mordów na Hutu. Szacuje się, że od kwietnia do sierpnia 1994 r. zginęło w takich okolicznościach ok. 45 tys. osób. (…) uciekło prawie 2 mln Hutu. (…)”

 

źródło

Źródło: A. Bartuś, Milczenie jako przeszkoda na drodze do pojednania po ludobójstwie w Rwandzie, [w:] Skrwawione dusze. Prawda. Sprawiedliwość. Przebaczenie. Pojednanie., pod red. Alicji Bartuś, Oświęcim 2015, ss. 284-285

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Wyjaśnij dlaczego zbrodnie dokonane na Hutu nie są poruszane w Rwandzie

2. Rozważ w jaki sposób przeszłość kolonialna Rwandy wpływała na liczbę ofiar po stronie Hutu

 

3
Tryb prezentacji

Społeczność międzynarodowa

„Z ucieczką Hutu łączy się tzw. Operacja Turkus (Opération Turquoise) francuskich żołnierzy, realizowana za zgodą ONZ. Rozpoczęta się ona 23 czerwca 1994 r. na obszarach graniczących z Zairem. Francuzi mieli tam stworzyć strefę bezpieczeństwa. Co znamienne, wcześniej na posiedzeniach ONZ Paryż był skłonny zawetować w Radzie Bezpieczeństwa każdą zmianę przepisów dającą większe możliwości działania silom UNAMIR. Nic dziwnego, że operacja Turkus wzbudziła kontrowersje, zwłaszcza że francuscy żołnierze wkroczyli do Rwandy już po tym, jak wymordowano tam dziesiątki tysięcy niewinnych Tutsi. Akcji Paryża sprzeciwiał się Rwandyjski Front Patriotyczny, twierdząc, że Francja jest stroną w konflikcie od początku wspierającą Hutu. Dziś ocenia się, że utworzona na dwa miesiące "strefa turkusowa" pomogła ochronić około milion Hutu oraz uratować od śmierci 10 do 15 tys. Tutsi .

Wielu badaczy jest jednak zdania, że rząd François Mitterranda działał przede wszystkim z pobudek politycznych. Nie chciał bowiem dopuścić do ujęcia przez wojsko Kagamego wysokich rangą członków władz i armii Rwandy oraz bojówek Interhamwe, posiadających wiele informacji o niechlubnej roli europejskiego protektora w przygotowaniu ludobójstwa.Komandosi przetransportowali wielu żołnierzy Hutu do Zairu i dostarczyli im broń. (…)

Np. szkolenia dla milicji i bojówek Interhamwe, które poprzedziły ludobójstwo, prowadzone były przez francuskich komandosów. 

Potwierdzać to miał 500-stronicowy raport z 2008 t. opisujący udział Francji w masakrach. Sporządzany był przez dwa lata pod okiem Jeana de Dieu Mucyo, ministra sprawiedliwości Rwandy. Autorzy przesłuchali 166 świadków, w tym wielu reporterów, pisarzy i naukowców, którzy obserwowali wydarzenia w 1994r. Na umieszczonej w raporcie liście osób odpowiedzialnych za zbrodnie znalazła się czołówka francuskich polityków, w tym b. prezydent Francois Mitterrand, b. premier Dominique de Villepin, b. premier Edouard Balladur, b. szef dyplomacji Alain Juppé oraz plejada generałów i pułkowników. Przesłuchania były otwarte dla niezależnych agencji prasowych.

Przesłuchiwani przywódcy Interahamwe przyznali, że byli szkoleni m.in. przez francuskich oficerów oraz potwierdzili taktyki stosowane przez nich podczas Operacji Turkus. Dla Francji raport okazał się nieakceptowalny, stąd nie podjęła ona nawet próby ustosunkowania się do postawionych w nim zarzutów. Alain Juppé oskarżenia Rwandy uznał za podstępne przerabianie historii. (…)”

źródło

A. Bartuś, Milczenie jako przeszkoda na drodze do pojednania po ludobójstwie w Rwandzie, [w:] Skrwawione dusze. Prawda. Sprawiedliwość. Przebaczenie. Pojednanie., pod red. Alicji Bartuś, Oświęcim 2015, ss. 285 - 286

 

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Wyjaśnij pojęcia: Interahamwe, UNAMIR

2. Scharakteryzuj politykę Francji przedstawioną w tekście – jak sądzisz jaki mogła mieć wpływ na brak reakcji ze strony społeczności międzynarodowej?

3. Wyjaśnij dlaczego, Twoim zdaniem, Alain Juppe uznał oskarżenia za „podstępne przerabianie historii”

4
Tryb prezentacji

Reakcja ONZ

„W grudniu 1999 roku Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan stwierdził: "Wszyscy powinniśmy szczerze żałować, że nie zrobiliśmy nic więcej, aby zapobiec tej tragedii. Siły Narodów Zjednoczonych stacjonowały w tym czasie w Rwandzie, ale nie miały właściwego mandatu ani środków do podjęcia skutecznych działań, które byłyby w stanie zapobiec ludobójstwu lub powstrzymać je. Reprezentując Narody Zjednoczone, pragnę przyznać się do fiaska oraz wyrazić głęboką skruchę." Powiedział także: "Ze wszystkich moich działań najbardziej jestem zaangażowany w uniemożliwienie Narodom Zjednoczonym poniesienia kolejnej porażki w ochronie ludności cywilnej przed ludobójstwem i masowymi mordami." Dzień wcześniej 15 grudnia 1999 roku, były premier Szwecji Ingvar Carlsson, po przeprowadzeniu niezależnego śledztwa zleconego przez Sekretarza Generalnego ONZ, w swoim raporcie stwierdził, że odpowiedzialność za brak przeciwdziałania i powstrzymania ludobójstwa w Rwandzie spoczywa w szczególności na Sekretarzu Generalnym ONZ, Sekretariacie ONZ, Radzie Bezpieczeństwa ONZ, UNAMIR oraz większości członków ONZ.”

 

źródło

 Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, pdf [dostęp: 21.08.22] Dostępne w Internecie: https://www.unic.un.org.pl/afryka/rwanda/zaangazowanie_onz.php

 

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

 

 

Zadania

1. Wyjaśnij, dlaczego Kofi Annan przyznał się do fiaska swojej polityki

2. Rozważ, czy rywalizacja zimnowojenna i neokolonialna mogła mieć wpływ na brak reakcji międzynarodowej w sprawie ludobójstwa w Rwandzie?  - uzasadnij swoje stanowisko

5
Tryb prezentacji

Pytania i zadania podsumowujące

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Rozstrzygnij, czy Twoim zdaniem, społeczność międzynarodowa wyciągnęła wnioski z Holokaustu? – uargumentuj swoje stanowisko

2. Rozważ na ile idea karania sprawców i zadośćuczynienia ofiarom zbrodni znajduje posłuch w społeczności międzynarodowej – od czego zależy stopień międzynarodowej troski?

 

Bibliografia

  1. A. Bartuś, Milczenie jako przeszkoda na drodze do pojednania po ludobójstwie w Rwandzie, [w:] Skrwawione dusze. Prawda. Sprawiedliwość. Przebaczenie. Pojednanie., pod red. Alicji Bartuś, Oświęcim 2015
  2. Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, pdf [dostęp: 21.08.22] Dostępne w Internecie: https://www.unic.un.org.pl/afryka/rwanda/zaangazowanie_onz.php