Świat

Ściganie zbrodniarzy wojennych (i nie tylko) i kwestia zadośćuczynienia oraz polityki reparacji

Rafał Derda

Opis tematu:

Czas: 4 lekcje

Temat obejmuje zagadnienie zbrodni ludobójstwa i interwencji społeczności międzynarodowej w kwestiach masowych zbrodni, a także problemu ochrony przyznawanej zbrodniarzom. Materiały dotyczą, także kategorii zbrodni w tym zbrodni gwałtu, również teorii dotyczących źródeł zbrodni ludobójstwa.

Odniesienie do podstawy programowej:

Temat obejmuje cele nauczania wyrażone w podstawie programowej, ze szczególnym naciskiem na rozumienie zagadnień życia społecznego, polityki i prawa, formułowanie samodzielnych ocen, budowanie poczucia odpowiedzialności za wspólnotę w duchu wolności oraz rozumienie tekstów kultury i ich samodzielną interpretację.

Treści nauczania, do których temat się odnosi:

Uczennica/uczeń:

I.7 wyjaśnia proces tworzenia się narodu oraz różnorodność kontekstów znaczeniowych tego pojęcia; wyjaśnia, na czym polega patriotyzm oraz czym różni się od szowinizmu i kosmopolityzmu; wskazuje przykłady postaw patriotycznych we współczesnym świecie;

I.8 wyjaśnia znaczenie organizacji celowych (np. organizacje polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia) tworzonych przez ludzi dla realizacji ich wspólnych interesów i zadań;

I.10 charakteryzuje państwo jako zorganizowane społeczeństwo (res publica) i wyjaśnia, jakie są podstawowe zadania państwa wobec jego obywateli oraz obowiązki obywateli względem ich państwa;

I.18 wyjaśnia podstawy i treść praw człowieka oraz ich związek z dziedzictwem cywilizacji zachodniej (inspiracje płynące z chrześcijaństwa oraz z nauki o prawie naturalnym sięgającej czasów grecko- -rzymskich);

I.20 charakteryzuje sprawiedliwość jako moralny fundament ładu społecznego, wyróżnia sprawiedliwość społeczną, rozdzielczą i wymienną;

II.2 charakteryzuje – z wykorzystaniem swojej wiedzy o relacjach i związkach państw – cele i zasady Organizacji Narodów Zjednoczonych, opisuje jej strukturę (główne organy i wybrane organizacje wyspecjalizowane), przedstawia mocne i słabe strony jej funkcjonowania;

II.9 wykorzystuje swoją wiedzę o doktrynie praw człowieka do scharakteryzowania praw i wolności podanych w Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ z 1948 roku i Europejskiej konwencji praw człowieka Rady Europy z 1950 roku oraz ograniczeń w ich wykonywaniu i związanych z nimi obowiązków;

IV.7 charakteryzuje sposób rozliczenia się Niemiec z dziedzictwem rządów nazistowskich (przykłady pozytywne i negatywne: działalność Centrali Ścigania Zbrodni Hitlerowskich w Ludwigsburgu, kariera Heinza Reinefartha, sprawa reparacji i restytucji zagrabionych w Polsce dzieł sztuki);

VI.3 wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zmian politycznych w Afryce – zniesienie apartheidu w RPA, ludobójstwo w Rwandzie (1994 rok);

Cele zajęć:

1. Umiejętność wyciągania wniosków ze źródeł i parafrazy

2. Umiejętność porównywania źródeł

3. Znajomość zasad konwencji ONZ z 1948 roku i jej funkcjonowania w XX wieku

4. Refleksja nad odpowiedzialnością społeczeństw i nacji za zbrodnie popełnione przez ich członków/członkinie

5. Rozumienie podstaw ideowych, politycznych i językowych zbrodni ludobójstwa, także w zestawieniu z zeznaniami ofiar i zbrodniarzy

6. Refleksja nad sensem/celem prowadzenia postepowań karnych przeciw zbrodniarzom -ludobójcom przez instytucje międzynarodowe

7. Refleksja nad szkodliwością przyznawania ochrony ludobójcom

 

Kryteria sukcesu: Uczniowie:

- wskazują autora pojęcia ludobójstwa i wyjaśniają przyczyny sformułowania definicji ludobójstwa 

- charakteryzują postanowienia konwencji ONZ z 1948 roku, dotyczącej zbrodni ludobójstwa i wymieniają jej elementy

- wskazują i wyjaśniają teorie, dotyczące źródeł zbrodni ludobójstwa

- wymieniają powojenne procesy zbrodniarzy nazistowskich i innych ludobójców, i określają ich skutki

- podają przykłady zbrodniarzy/zbrodni bez kary/procesu i  wskazują przyczyny uniknięcia odpowiedzialności przez zbrodniarzy

- wyjaśniają przyczyny i konsekwencje uznania masowych gwałtów za zbrodnię ludobójstwa 

- wskazują przykłady pozytywne i negatywne roli społeczności międzynarodowej wobec przypadków ludobójstwa

 

Ważne pojęcia/ ze wskazaniem różnych definicji jednego pojęcia

ludobójstwo, ściganie zbrodniarzy, procesy zbrodniarzy, ludobójstwo Ormian, Rafał Lemkin, Adolf Eichmann, Hannah Arendt, Ludwig Plagge, Joseph Mengele, Wernher von Braun, Paulina Nyiramasuhuko, Pol Pot, Katyń, Rwanda, Kambodża, Jugosławia, ZSRR/ZSRS, Czerwoni Khmerzy, Interahamwe, SS, Auschwitz, IG Farben, Sowieci, naziści, NSDAP, WKP(b), NKWD, Romowie, Żydzi, Tutsi, Hutu, bombardowania, gwałt, czystka, Norymberga, MTK, trybunał karny, proces karny, odpowiedzialność indywidualna, odpowiedzialność zbiorowa, zbrodnia