„20 listopada 1945 r. przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze rozpoczął się proces głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych. (…)

Miejsce osądzenia zbrodniarzy wybrano nieprzypadkowo. W Norymberdze odbywały się przez wiele lat coroczne zjazdy NSDAP, które były jednym z najważniejszych dni w narodowosocjalistycznym kalendarzu.  (…)

Na ławie oskarżonych w Pałacu Sprawiedliwości zasiadło dwudziestu jeden nazistów, pełniących kluczowe funkcje w aparacie państwowym III Rzeszy, w tym szef Kancelarii Rzeszy Martin Borman (sądzony zaocznie), prezydent i naczelny dowódca Wehrmachtu Karl Dönitz, szef Luftwaffe Hermann Göring, prezes Banku Rzeszy Hjalmar Schacht, minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop i generalny gubernator okupowanych ziem polskich Hans Frank. (…)

Oskarżani nie przyznali się do winy. Na stosowne pytanie przewodniczącego odpowiadali krótko „nie”, „niewinny”, bądź – jak np. Göring – wygłaszali dłuższe wypowiedzi: „w sensie aktu oskarżenia nie czuję się winnym”. Większość z nich powtarzała jak mantrę, że jedynie wykonywali rozkazy. Frank powiedział w więzieniu, że „przez pięć lat był królem, ale bez władzy”, szef departamentu radia Ministerstwa Propagandy i Oświecenia Publicznego Hans Fritzsche powtarzał zdania o zdradzie Hitlera, a minister gospodarki III Rzeszy Walther Funk wyznał: „byłem jednak zobowiązany służyć państwu, na które przysięgałem. To była tragedia losu”. Z kolei Schacht stwierdził, że wiedział o zbrodniach, a sam nazizm doprowadzał go do mdłości. Podczas gdy część oskarżonych zaprzeczała oskarżeniom o wiedzę na temat dokonywanych zbrodni, inni – tak jak Frank – odpowiadali, że „dawało się to wyczuć”.

Podczas rozprawy Rosjanie unikali tych wątków, które przedstawiałyby ich w niekorzystnym świetle. Robiono więc wszystko, by nie wspominać ani o sowieckich mordach popełnianych w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, ani o „zbrodni przeciwko pokojowi”, jaką był pakt Ribbentrop – Mołotow, podpisany przez Niemcy i ZSRS. (…)

Główne postępowanie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym trwało nieco ponad dziewięć miesięcy. Wyrok ogłoszono 30 września i 1 października 1946 r. SA, SS, Gestapo i NSDAP zostały uznane za organizacje przestępcze. Na śmierć skazano dwunastu oskarżonych (w tym m.in. Bormana, Göringa, Franka i Ribbentropa), trzech na dożywotnie więzienie, czterech na kary pozbawienia wolności od 10 do 20 lat. Trzech Niemców uniewinniono (…)”

 

„Najwięcej spośród członków załogi SS w KL Auschwitz zostało osądzonych w Polsce. W latach 1946-1949 ekstradowano do Polski, głównie z amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec, około 1000 podejrzanych o popełnienie zbrodni wojennych w KL Auschwitz. Akty oskarżenia przedstawiono 673 osobom, w tym 21 kobietom.

Proces warszawski komendanta Rudolfa Hoessa

Najbardziej znanym procesem był przewód sądowy, który toczył się przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie przeciwko pierwszemu komendantowi R. Hössowi. Zakończył się on wydaniem 2 kwietnia 1947 r. wyroku śmierci.

Proces krakowski załogi SS

Drugim ważnym procesem, jaki odbył się przed Najwyższym Trybunałem Narodowym na sesji wyjazdowej w Krakowie, był tzw. proces załogi KL Auschwitz. Aktem oskarżenia objęto 40 osób, z których 23 skazano na karę śmierci (w tym m.in. drugiego komendanta KL Auschwitz A. Liebehenschela, szefa wydziału politycznego M. Grabnera i kierowniczkę obozu kobiecego Marie Mandel), a 6 na karę dożywotniego więzienia.

(…)

Krajem, poza Polską, gdzie odbyło się najwięcej procesów członków załogi KL Auschwitz była Republika Federalna Niemiec. Przełom w ściganiu zbrodniarzy nazistowskich przyniósł w tym kraju dopiero początek lat sześćdziesiątych. (…)

Mimo znacznego zaangażowania niektórych prokuratur krajowych RFN, a zwłaszcza prokuratury w Ludwigsburgu, rezultaty ścigania i wymierzania kary esesmanom z KL Auschwitz przez wymiar sprawiedliwości RFN okazały się więcej niż skromne.”

 

„Powszechnie uważano, że bez pomocy niemieckich wielkich koncernów Trzecia Rzesza nie byłaby w stanie prowadzić tak długiej i wyniszczającej wojny.

Proces przeciwko IG Farben przed amerykańskim trybunałem wojskowym w Norymberdze rozpoczął się w dwa lata po kapitulacji Niemiec - 14 sierpnia 1947 r. Aktem oskarżenia objęto 24 członków zarządu i wyższych urzędników IG Farben. Już na wstępie pojawiły się jednak problemy w ustaleniu listy winnych stawianych zarzutów. Najistotniejszą w tej mierze trudność stanowiła złożona struktura firmy oraz kolegialna forma podejmowania decyzji. (…)

Ustaleniu prawdy materialnej nie sprzyjało też zawarcie w akcie oskarżenia aż pięciu różnych zagadnień. Rozpatrywano je niemalże z równą uwagą (…)  Były to:

1. Planowanie i prowadzenie agresywnej wojny.

2. Grabienie mienia państwowego i prywatnego w krajach okupowanych przez Trzecią Rzeszę.

3. Wykorzystywanie niewolniczej pracy ludności krajów okupowanych, jeńców wojennych ,osób deportowanych i więźniów obozów koncentracyjnych.

4. Przynależność do zbrodniczej organizacji (SS).

5. Udział w spisku mającym na celu planowanie i prowadzenie wojny.

Jak można zatem zauważyć, dzieje współpracy IG Farben z SS w Auschwitz stanowiły jedynie część zarzutu trzeciego. W aktach procesowych widać jednak wyraźnie, że amerykańscy prokuratorzy nadali tej problematyce większą wagę i nie traktowali jej jako pobocznej wzywając licznych świadków i przedstawiając starannie dobrane dokumenty. W rezultacie tematyka Auschwitz miała znaczny wpływ na surowość wydanych wyroków: dyrektorzy (Walter Dürrfeld, Otto Ambros), których działania miały związek z funkcjonowaniem obozu Auschwitz, otrzymali nieco wyższe wyroki od pozostałych podsądnych.

Ze stenogramów sądowych wynika, że w trakcie procesu starano się uporządkować zarzuty kierowane wobec oskarżonych. Przede wszystkim prokuratura usiłowała wykazać, że zarząd IG świadomie dokonał wyboru miejsca budowy fabryki w pobliżu obozu koncentracyjnego Auschwitz, aby zwiększyć zyski poprzez zatrudnienie więźniów.”

 

„(…)  reakcje społeczne na odbywające się w strefach okupacyjnych procesy były ambiwalentne, ale zdecydowanie przeważała obojętność lub wręcz niechęć. Nastawienie Niemców do przeszłości oraz do jej rozliczania można prześledzić dość dokładnie dzięki robionym w tych latach badaniom opinii publicznej. Amerykański Office of Military Government for Germany (OMGUS) stworzył specjalny wydział zajmujący się sondażami w amerykańskiej strefie okupacyjnej, a potem rozszerzył ich zasięg na inne strefy zachodnie i sektory Berlina'9. W latach 1945-1949 zostało przeprowadzonych ponad 70 badań na dużych grupach respondentów. Od grudnia 1945 r. zatrudniano również niemieckich ankieterów (wcześniej sondaże robili Amerykanie biegle mówiący po niemiecku), aby wzbudzić większe zaufanie respondentów i tym samym uzyskać wiarygodniejsze wyniki. W listopadzie 1945 r. aż 53% pytanych odpowiedziała, że narodowy socjalizm zasadniczo był dobrą ideą, tylko byt źle wdrażany. Na to samo pytanie w kolejnych latach podobnie odpowiadało: w lipcu 1946 r. -42% oraz w sierpniu 1947 r. -55%. Jako zły oceniało narodowy socjalizm: w listopadzie 1945 r.-41%,w lipcu 1946 r.-48%oraz w sierpniu 1947 r. - jedynie 35%21. Ten znaczący wzrost pozytywnych ocen reżimu Hitlera i spadek negatywnych prawdopodobnie miał związek z ciągle pogarszającymi się warunkami życia w Niemczech.

(…) [proces Eichmana 1960] ,wzbudził wielkie zainteresowanie Niemców zbrodniami wojennymi. Debatę zaogniło dodatkowo wydanie w 1961 r. książki wybitnej myślicielki żydowskiej Hannah Arendt, Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła"" ,Publikacja rozpoczęła dyskusję dotyczącą udziału przeciętnych Niemców w Holokauście. Proces był na bieżąco relacjonowany przez prasę niemiecką oraz inne środki masowego przekazu i spowodował znaczny wzrost wiedzy społeczeństwa niemieckiego o zagładzie Żydów, jednocześnie skutkował odejściem od prostej dychotomii: ofiara-kat, ukazując moralne skomplikowanie tematu i trudności w ocenach różnych postaw. Niemcy nie mieli wątpliwości co do winy Eichmanna, kontrowersje budziło jednak postawienie go przed izraelskim sądem. W czerwcu 1960 r. aż 30%o respondentów uważało ,że Eichmann powinien stanąć przed trybunałem międzynarodowym, 28%,że przed niemieckim sądem, jedynie 16% uważało, że właściwe było postawienie go przed sądem izraelskim, 2% uważało, że w ogóle nie powinien stawać przed sądem. W czerwcu 1961 r. 35% Niemców uważało, że Eichmanna należy skazać na karę śmierci.

Mimo znacznego wzrostu wiedzy społeczeństwa zachodnioniemieckiego na temat zbrodni narodowosocjalistycznych nadal odsetek osób jednoznacznie potępiających ten reżim nie był aż tak wysoki, jak można się było tego spodziewać szczególnie po wstrząsających zeznaniach Eichmanna. W 1964 r. tylko 54% ankietowanych było zdania, że III Rzesza była państwem bezprawia i zbrodniczym reżimem. W 1979 r. liczba potwierdzających tę opinię wzrosła do 79%. We wszystkich badaniach opinii publicznej z lat 60. i 70. XX w. wyraźnie widać, że dalsze ściganie zbrodni popierali przede wszystkim ludzie młodsi, przeciwko ściganiu i za postawieniem grubej kreski były osoby starsze”