Świat

Ściganie zbrodniarzy wojennych (i nie tylko) i kwestia zadośćuczynienia oraz polityki reparacji

Rafał Derda

1
Tryb prezentacji

Ucieczka

Tysiące nazistowskich zbrodniarzy uciekło po II wojnie światowej przede wszystkim do Ameryki Południowej przez tzw. „linię szczurów”.  (…) W 1948 roku w RFN w życie wchodzi Plan Marshalla i właśnie wtedy z więzienia w austriackim Linzu ucieka jeden z największych zbrodniarzy wojennych. Franz Stangl, były SS-Hauptsturmführer i komendant niemieckich obozów zagłady Sobibór i Treblinka, odpowiedzialny za śmierć blisko miliona Żydów. Stangl pieszo dociera do Florencji. Idzie przez Graz i Merano.

Jego cel znajduje się jeszcze 300 kilometrów na południe. To Rzym, stolica Włoch, ale przede wszystkim siedziba Watykanu.  „To pan musi być Franz Stangl, czekałem już na pana”, tymi słowami wita go rzymski biskup Alois Hudal i załatwia Stanglowi sfałszowane dokumenty. W ten sposób Stangl przedostaje się do Syrii, ściąga tam swoją rodzinę i w 1951 przez Damaszek wydostaje się do Brazylii. Człowiek, który „udoskonalił” masowe zabójstwa w obozach koncentracyjnych, niedaleko Sao Paulo przez lata budował samochody w fabryce Volkswagena.

(…)

Austriak Franz Stangl jest jednym z tysięcy nazistowskich zbrodniarzy wojennych i kolaborantów, któremu przy pomocy Kościoła udaje się ucieczka przez tzw. „linię szczurów”: z Innsbrucku poprzez Alpy do Merano albo Bolzano w południowym Tyrolu, potem do Rzymu, a stamtąd do włoskiego miasta portowego Genui. Stangl wybiera drogę okrężną przez Syrię. Większość narodowych socjalistów ucieka statkiem bezpośrednio do Ameryki Południowej, przede wszystkim do Argentyny – „przylądka ostatniej nadziei” dla narodowych socjalistów, jak nazwał to ocalały z Holokaustu Simon Wiesenthal.

(…)

- „Linia szczurów” nie była uporządkowanym systemem, a składała się z wielu pojedynczych komponentów - tłumaczy Daniel Stahl, historyk z Uniwersytetu Friedricha Schillera w Jenie.

(…)

W ten sposób „linia szczurów" wraz z przystankiem w Genui staje się drogą ucieczki, z której później korzysta nawet amerykański wywiad, żeby przy jej pomocy przerzucać szpiegów do Związku Radzieckiego. 

[Przykłady]

Adolf Eichmann

Organizator Holokaustu uciekł jako Riccardo Klement w 1950 roku z Bolzano do Argentyny i sprowadził tam swoją rodzinę. (…)

W 1960 roku zostaje uprowadzony w spektakularnej akcji przez izraelską agencję wywiadowczą Mosad. Staje przed sądem w Izraelu, a w nocy z 31 maja na 1 czerwca 1962 roku zostaje powieszony.

Josef Mengele

Sadystyczny lekarz z Auschwitz ucieka w 1949 roku do południowego Tyrolu. Tam pomocnicy zdobywają dla niego paszport.

(…) Mengele aż do swojej śmierci żyje nie niepokojony w Ameryce Południowej.”

źródło

 O. Pieper, Pomoc w ucieczce nazistom. Watykan i „linia szczurów”, rozmowa z historykiem Danielem Stahlem, online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://www.dw.com/pl/pomoc-w-ucieczce-nazistom-watykan-i-linia-szczur%C3%B3w/a-52600329

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Wyjaśnij, dlaczego „linia szczurów” prowadziła do Ameryki Południowej, dlaczego nazistowscy zbrodniarze wiązali z nią swoje nadzieje? (sprawdź, kto rządził w Brazylii i Argentynie w tamtym czasie i czy faszyzm był ideą akceptowaną przez tamtejsze społeczeństwa)

2. Wyjaśnij rolę Aloisa Hudala w ucieczkach nazistowskich zbrodniarzy

3. Przypomnij znaczenie procesu Eichmana – procesu transmitowanego

2
Tryb prezentacji

Naziści w USA - CIA

Spokojna przystań

„Po zakończeniu II wojny światowej wydawało się, że priorytetem aliantów będzie ukaranie zbrodni popełnianych w jej trakcie. Proces w Norymberdze dawał nadzieję, że żaden przestępca wojenny nie ujdzie sprawiedliwości. Niestety, wielu zbrodniarzy uniknęło sprawiedliwości – jedni zdołali zbiec „szlakiem szczurów” do Ameryki Południowej, inni ukrywali się w Niemczech i Austrii,  wielu zaś z nich znalazło nową przyszłość w Stanach Zjednoczonych.

(…)

Rozpoczynająca się właśnie „zimna wojna”, skłoniła amerykańskie służby specjalne do podjęcia współpracy z byłymi funkcjonariuszami państwa nazistowskiego. Uznano, że ich wiedza może być bardzo przydatna w nowych okolicznościach geopolitycznych. W niektórych przypadkach współpraca z byłymi nazistami ograniczała się do wykorzystania ich „umiejętności” w Europie, wielu z nich trafiło jednak do USA i podjęło współpracę z Centralną Agencją Wywiadowczą.

(…)

Odrębną kategorię stanowili niemieccy naukowcy – specjalny amerykański projekt „Paperclip” („Spinacz”), który zakładał wykorzystanie wiedzy niemieckich uczonych i lekarzy, sprowadzenie ich do USA i zatrudnienie w amerykańskich programach badawczych. Najsłynniejszymi przykładami mogą tu być postaci Wernhera von Brauna i Arthura Rudolpha, odpowiedzialnych za konstrukcje rakiet V-2 i wykorzystywanie niewolniczej pracy więźniów obozów koncentracyjnych.”

 

źródło

A. Kałwa, Sąsiedzi naziści, o książce E. Lichtblaua, online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie:  https://dzieje.pl/ksiazki/sasiedzi-nazisci

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Zadania do 1. fragmentu "Naziści w USA - CIA"

a) wyjaśnij dlaczego byli funkcjonariusze państwa nazistowskiego mogli okazać się przydatni po obu stronach żelaznej kurtyny (symbolicznego podziału między Wschodem a Zachodem) do rozgrywek zimnowojennych

b) wyjaśnij znaczenie pozyskania przez USA twórców niemieckiego programu rakietowego

c) lekarze III Rzeszy nierzadko byli zaangażowani w zbrodnicze eksperymenty medyczne na ludziach – wyjaśnij możliwe zyski dla firm farmaceutycznych z pozyskania wyników badań lub współpracy ze zbrodniarzami

d) rozważ, jaki wpływ na społeczeństwa (wśród nich ofiary zbrodni) dotknięte II wojną światową mogła mieć ochrona dana zbrodniarzom wojennym przez mocarstwa

2. Zadania do 2. fragmentu "Naziści w USA - NASA"

a) sprawdź, w którym roku amerykańska misja osiągnęła swój sukces i co tym sukcesem było

b) rozważ, jak o poziomie badań rakietowych w USA świadczy fakt konieczności pozyskania von Brauna do współpracy – czy program niemiecki był bardziej zaawansowany

 

3
Tryb prezentacji

Pytania i zadania podsumowujące

Ukryj pytania/zadania

Zadania

1. Sformułuj własną ocenę historii losów zbrodniarzy i stosunku państw świata do ich ścigania – uzasadnij swoje stanowisko

2. Wyjaśnij wpływ zimnej wojny na sprawę ścigania i karania sprawców zbrodni

 

Bibliografia

  1. A. Freund, 50 lat lądowania na Księżycu Wernher von Braun i jego brunatna przeszłość, online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie:  https://www.dw.com/pl/50-lat-l%C4%85dowania-na-ksi%C4%99%C5%BCycu-wernher-von-braun-i-jego-brunatna-przesz%C5%82o%C5%9B%C4%87/a-49657937 
  2. A. Kałwa, Sąsiedzi naziści, o książce E. Lichtblaua, online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie:  https://dzieje.pl/ksiazki/sasiedzi-nazisci
  3. O. Pieper, Pomoc w ucieczce nazistom. Watykan i „linia szczurów”, rozmowa z historykiem Danielem Stahlem, online [dostęp: 21.08.22] Dostępny w Internecie: https://www.dw.com/pl/pomoc-w-ucieczce-nazistom-watykan-i-linia-szczur%C3%B3w/a-52600329