Deklaracja. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN mieści się w sercu przedwojennej żydowskiej Warszawy, w dzielnicy, którą podczas wojny Niemcy przekształcili w getto. Nasz nowoczesny budynek stoi naprzeciwko Pomnika Bohaterów Getta, tworząc wyjątkową przestrzeń pamięci i refleksji. Pomnik oddaje hołd walce i męczeństwu polskich Żydów, zaś Muzeum POLIN odtwarza ich dzieje, pokazując także, że Zagłada – wbrew zbrodniczym zamysłom jej organizatorów – nie jest ostatnim rozdziałem żydowskiego życia i kultury na tych ziemiach.

Serce POLIN stanowi wystawa stała, która oferuje podróż przez tysiącletnią historię Żydów polskich, opowiedzianą na wiele głosów i z różnych perspektyw. Chcemy, by podróż ta stała się dla odwiedzających przeżyciem zmieniającym ich myślenie i emocje, a historia polskich Żydów – historią zrozumiałą, bliską i własną. 

Dramatyczna historia Żydów polskich to dla muzeum również punkt wyjścia do mówienia o wyzwaniach współczesności. Jest historią żywą, mającą znaczenie dla teraźniejszości i przyszłości. Wierzymy, że jej poznanie może pobudzać do empatii i szacunku dla osób odmiennych wyznań i kultur. Pragniemy, by jak najwięcej odwiedzających i uczestników naszych programów poznało głębszy, niezakłamany obraz polsko-żydowskich relacji. 

Cele te są szczególnie ważne dziś, gdy obserwujemy powrót antysemityzmu, niespotykany w Polsce od Marca 1968 roku. Mierzymy się ze wzrostem ksenofobii, radykalnego nacjonalizmu, z brutalizacją języka publicznego. Język nienawiści powszednieje, wszechobecny szczególnie w mediach społecznościowych. Antysemickie i rasistowskie organizacje pozostają nadal marginesem, ale ich wpływy wzrastają, zwłaszcza wśród młodzieży.

„XI Przykazanie: Nie bądź obojętny” – przesłanie Mariana Turskiego z obozu w Auschwitz, będzie kształtować nasze postawy i działania. Muzeum będzie stać na straży prawdy historycznej. Pozostanie ośrodkiem niezależnej debaty; centrum odważnych i ambitnych wystaw czasowych, programów edukacyjnych i akcji społecznych, angażujących publiczność na szeroką skalę także w internecie; modelową instytucją kultury pod względem obniżania barier dla grup marginalizowanych, szczególnie osób z niepełnosprawnościami; miejscem ważnych i dostępnych kolekcji dziedzictwa materialnego i niematerialnego; muzeum wspierającym lokalne inicjatywy, zmierzające do ochrony i popularyzacji historii i kultury żydowskiej w całej Polsce. Pomni dramatycznej historii Żydów polskich, czujemy się odpowiedzialni za kształtowanie otwartych obywateli i społeczności,  zapewniającej wolność i bezpieczeństwo mniejszościom.

Praktycznie wszystkie cmentarze żydowskie w Polsce uległy w różnym stopniu destrukcji, będącej efektem działań:

• Niemców podczas drugiej wojny światowej,
• powojennych władz, które nie pozwoliły nielicznym po 1945 r. organizacjom żydowskim na odzyskanie cmentarzy, nie otoczyły ich ochroną, a w setkach przypadków doprowadziły do ich dalszego niszczenia i zabudowywania,
• okolicznej ludności, przy czym proces ten zaczął się już podczas wojny i jest kontynuowany do dziś,
• prywatnych przedsiębiorców, dla których cmentarze stały się terenami inwestycyjnymi.

W czasach PRL - zwłaszcza po antysemickiej nagonce z 1968 r. - nie było sprzyjającego klimatu do zakrojonej na szeroką skalę działalności na rzecz ochrony zabytków żydowskich. Sytuacja ta uległa istotnej zmianie dopiero w latach 90., wraz z demokratyzacją życia społeczno-politycznego w Polsce. W walkę o zachowanie materialnych śladów kultury żydowskiej w Polsce włącza się coraz więcej instytucji, stowarzyszeń, fundacji, lokalnych władz czy też osób prywatnych. Jednym z przejawów takich postaw są liczne listy, nadsyłane do naszej Redakcji z prośbą o porady w sprawie restauracji cmentarzy żydowskich. Poniższy tekst stanowić ma próbę odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

W Polsce istnieje około 1200 cmentarzy żydowskich. Na wielu z nich w wyniku dewastacji nie ma dziś żadnych nagrobków. Pomimo to, zgodnie z zasadami judaizmu oraz ze zwyczajną logiką, są to w dalszym ciągu cmentarze, miejsca pochówku ludzi. Tylko nieliczne cmentarze żydowskie są nadal użytkowane. Wiele cmentarzy to zapomniane miejsca, stopniowo trawione przez czas, warunki atmosferyczne, wandalizm i roślinność. Nieliczne dziś polskie organizacje żydowskie nie są w stanie skutecznie zadbać o wszystkie cmentarze, będące materialną spuścizną po około 3,5 mln Żydów mieszkających w tej części Europy na początku XX w. i zgładzonych podczas drugiej wojny światowej. Zaangażowanie lokalnych społeczników jest więc koniecznością.

Coraz więcej cmentarzy żydowskich w Polsce znajduje się pod opieką mieszkańców, którzy traktują je jako miejsce pochówku znajomych i sąsiadów swoich dziadków oraz jako część lokalnego dziedzictwa kulturowego. Opiekują się nimi m.in. uczniowie, strażacy, więźniowie, członkowie miejscowych związków wyznaniowych.

Deklaracja. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN mieści się w sercu przedwojennej żydowskiej Warszawy, w dzielnicy, którą podczas wojny Niemcy przekształcili w getto. Nasz nowoczesny budynek stoi naprzeciwko Pomnika Bohaterów Getta, tworząc wyjątkową przestrzeń pamięci i refleksji. Pomnik oddaje hołd walce i męczeństwu polskich Żydów, zaś Muzeum POLIN odtwarza ich dzieje, pokazując także, że Zagłada – wbrew zbrodniczym zamysłom jej organizatorów – nie jest ostatnim rozdziałem żydowskiego życia i kultury na tych ziemiach.

Serce POLIN stanowi wystawa stała, która oferuje podróż przez tysiącletnią historię Żydów polskich, opowiedzianą na wiele głosów i z różnych perspektyw. Chcemy, by podróż ta stała się dla odwiedzających przeżyciem zmieniającym ich myślenie i emocje, a historia polskich Żydów – historią zrozumiałą, bliską i własną. 

Dramatyczna historia Żydów polskich to dla muzeum również punkt wyjścia do mówienia o wyzwaniach współczesności. Jest historią żywą, mającą znaczenie dla teraźniejszości i przyszłości. Wierzymy, że jej poznanie może pobudzać do empatii i szacunku dla osób odmiennych wyznań i kultur. Pragniemy, by jak najwięcej odwiedzających i uczestników naszych programów poznało głębszy, niezakłamany obraz polsko-żydowskich relacji. 

Cele te są szczególnie ważne dziś, gdy obserwujemy powrót antysemityzmu, niespotykany w Polsce od Marca 1968 roku. Mierzymy się ze wzrostem ksenofobii, radykalnego nacjonalizmu, z brutalizacją języka publicznego. Język nienawiści powszednieje, wszechobecny szczególnie w mediach społecznościowych. Antysemickie i rasistowskie organizacje pozostają nadal marginesem, ale ich wpływy wzrastają, zwłaszcza wśród młodzieży.

„XI Przykazanie: Nie bądź obojętny” – przesłanie Mariana Turskiego z obozu w Auschwitz, będzie kształtować nasze postawy i działania. Muzeum będzie stać na straży prawdy historycznej. Pozostanie ośrodkiem niezależnej debaty; centrum odważnych i ambitnych wystaw czasowych, programów edukacyjnych i akcji społecznych, angażujących publiczność na szeroką skalę także w internecie; modelową instytucją kultury pod względem obniżania barier dla grup marginalizowanych, szczególnie osób z niepełnosprawnościami; miejscem ważnych i dostępnych kolekcji dziedzictwa materialnego i niematerialnego; muzeum wspierającym lokalne inicjatywy, zmierzające do ochrony i popularyzacji historii i kultury żydowskiej w całej Polsce. Pomni dramatycznej historii Żydów polskich, czujemy się odpowiedzialni za kształtowanie otwartych obywateli i społeczności,  zapewniającej wolność i bezpieczeństwo mniejszościom.