Temat dotyczy relacji polsko-żydowskich na przestrzeni ostatnich stu lat. Punktem wyjścia jest okres międzywojenny, następnie czas II wojny światowej i Zagłada, by przejść do głównej części – czyli relacji po 1945 r. Materiały obrazują ogromną zmianę w liczbie Żydów, trudne powroty do dawnych domów, dylematy związane z wyjazdami, stosunkiem Polaków – zarówno władz, jak i społeczeństwa do ocalałych z Zagłady Żydów. Ważnym uzupełnieniem jest próba organizacji społeczności żydowskiej w powojennej Polsce – „mimo wszystko”. Kolejnym omówionym punktem zwrotnym w dziejach relacji polsko-żydowskich, był Marzec ’68 i jego kontekst antysemicki. Tu również podjęty został temat emigracji oraz nastrojów antysemickich (w partii i społeczeństwie). Nastroje społeczne to istotna część prezentowanego materiału – zostały ujęte w kontekście Zagłady i postawy Polaków wobec niej (również w dyskusjach współczesnych), a także ich obecności dziś – w polityce i przestrzeni publicznej. Istotne jest ukazanie także tego, czego powinno nauczyć doświadczenie Zagłady i antysemityzmu – jakie wnioski z tego wypływają, jakie etapy doprowadziły do zbrodni, co można zrobić, by się to nie powtórzyło. Całość materiałów obrazuje jak różnorodna była społeczność żydowska, jak różne było i jest jej podejście do własnej tożsamości. Z reguły trudne jest tu uchwycenie jednoznaczne całości tej grupy. Może to być pomocne w rozmowach i dyskusjach z młodzieżą, która wszak również jest w momencie poszukiwania siebie samej. Potwierdzeniem tej różnorodności jest także problem z liczebnością społeczności w różnych okresach. Liczby mogą się różnić na przykład z racji różnej deklaracji przynależności lub zakwalifikowania przez prowadzących badanie lub jego interpretatorów. Warto podane w materiale dane wykorzystać nie do zero-jedynkowego podawania i zapamiętywania, ale do dyskusji nad tożsamością, nad interpretacją polityczną (i propagandową) i historyczną.

Prezentowane treści można w różnym stopniu odnieść do następujących celów i treści wskazanych w podstawie programowej:

Cele kształcenia przedmiotu historia i teraźniejszość. Uczeń:

• I.1. rozumie główne zagadnienia życia społecznego, polityki i prawa, potrzebne do uzyskania orientacji w przemianach w życiu narodów i państw oraz genezie i naturze wielkich problemów współczesnego świata;
• I.2. ma rzetelną wiedzę o najważniejszych przemianach kulturowych, politycznych, społecznych i gospodarczych w Polsce i na świecie po 1945 roku aż do współczesności;
• II.1. samodzielnie i sprawiedliwie ocenia przemiany zachodzące w Polsce i na świecie od zakończenia II wojny światowej;

Treści nauczania – wymagania szczegółowe. Uczeń:

• I.6. wyróżnia wspólnoty i grupy tworzące się na podstawie podobieństwa pochodzenia, kultury, sposobu życia, interesów i sytuacji ekonomicznej, w tym zarówno narody, jak i inne grupy społeczne znajdujące się wewnątrz podstawowych społeczności ludzkich (np. klasy i warstwy społeczne, grupy zawodowe, wyznaniowe, narodowościowe);
• I.7. wyjaśnia proces tworzenia się narodu oraz różnorodność kontekstów znaczeniowych tego pojęcia; wyjaśnia, na czym polega patriotyzm oraz czym różni się od szowinizmu i kosmopolityzmu; wskazuje przykłady postaw patriotycznych we współczesnym świecie;
• II.1 charakteryzuje konsekwencje polityczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe II wojny światowej dla świata;
• II.13. charakteryzuje skutki II wojny światowej dla Polski w wymiarze politycznym, społecznym, ekonomicznym i kulturowym;
• II.20. charakteryzuje zmiany zachodzące w okresie powojennym w strukturze społeczeństwa polskiego i składzie narodowościowym państwa;
• III.19. charakteryzuje przebieg tzw. wydarzeń 1968 roku w Polsce i ich różne konteksty (walka frakcyjna w PZPR z użyciem propagandy antysemickiej, wolnościowe dążenia narodu polskiego);
• IV.13. dokonuje bilansu rządów komunistycznych w Polsce, wskazując na ich skutki w warstwie kultury, życia społecznego i gospodarczego;
• VII.2. wskazuje na różnice między tolerowaniem a akceptacją zjawisk kulturowych i społecznych;
• VII.14. wskazuje i charakteryzuje najpoważniejsze wyzwania stojące przed Polską u progu trzeciej dekady XXI wieku (zagrożenia geopolityczne, kryzys demograficzny, utrzymanie tożsamości kulturowej, bezpieczeństwo energetyczne, polityka klimatyczna oraz jej koszty finansowe i społeczne).

1. Umiejętność wyciągania wniosków ze źródeł statystycznych, dokumentów, relacji.
2. Umiejętność zestawiania i porównywania różnorodnych źródeł.
3. Charakteryzowanie mniejszości żydowskiej w Polsce na przestrzeni stu lat i jej relacji z Polakami.
4. Rozumienie znaczenia konieczności wyciągania wniosków z historii Zagłady i postaw antysemityzmu, rasizmu, ksenofobii, szowinizmu.

Uczniowie:

• opisują co wydarzyło się ze społecznością żydowską mieszkającą w Polsce,
• wskazują i wyjaśniają etapy zbrodni, rozumieją wpływ postaw na możliwość zaistnienia Zagłady,
•  charakteryzują procesy emigracyjne Żydów w różnych momentach historii,
• wyjaśniają antyżydowski nurt Marca ’68 i jego wpływ na relacje polsko-żydowskie,
• porównują zjawiska z przeszłości z aktualną dla nich rzeczywistością.

Żydzi, Zagłada, antysemityzm, repatriacja, emigracja, Marzec ’68, tożsamość