,,Krok do przodu”

Innym ze sposobów przeciwdziałania uprzedzeniom jest metoda ,,Krok do przodu”. Uczestnicy i uczestniczki otrzymują karty ,,roli”, które przedstawiają różnorodne portrety oraz opisy osób reprezentujących różne grupy społeczne (m.in. pochodzenie etniczne, społeczne itd.). Następnie osoba prowadząca ćwiczenie odczytuje różne pytania/stwierdzenia (np. ,,Czy możesz publicznie pocałować osobę, w której jesteś zakochana/y?”). Uczestniczki i uczestnicy wyrażają swoją zgodę z danym stwierdzeniem poprzez poruszenie się jeden krok do przodu. Jeśli jednak nie zgadzają się z wyrażoną tezą, pozostają w miejscu. Niniejsza metoda wiąże się z chęcią skłonienia osób do refleksji i zrozumienia nierówności społecznych, dyskusji na temat tego, jak różni ludzie doświadczają dyskryminacji, jak różne społeczeństwa konstruują ,,normalność” i kto może być narażony na większe ryzyko doświadczenia mowy nienawiści. Należy podkreślić, że dyskusja musi być moderowana przez osobę bardziej doświadczoną, a zajęcia muszą zapewniać bezpieczną przestrzeń do wypowiedzi i reakcji emocjonalnych. Opisy bohaterów, w które wcielają się uczestnicy i uczestniczki ćwiczenia mogą zależeć od aktualnych potrzeb i charakterystyki danej instytucji bądź danego miejsca szkoleniowego.

"Żywa biblioteka”

Jednym ze sposobów, które łączą rozwijanie empatii i przyjmowania perspektywy z
hipotezą kontaktu oraz zmian kategoryzacji jest metoda ,,Żywej biblioteki. Hipoteza kontaktu Allporta dotyczy poprawy relacji między grupami, a także redukowania poziomu uprzedzeń poprzez sam kontakt z członkiniami i członkami innej grupy z uwzględnieniem kilku warunków, np. równego statusu grup. Badania wśród młodzieży polsko-żydowskiej pokazują, że wspólne rozmowy na temat teraźniejszości prowadziły do postrzegania siebie nawzajem jako „jednej drużyny”. Młodzi Polacy i Polki rozmawiający z młodzieżą żydowską o sprawach współczesnych przejawiali wyższy poziom sympatii do społeczności żydowskiej w porównaniu do młodzieży, która nie miała kontaktu z rówieśnikami żydowskiego pochodzenia oraz do grupy, która rozmawiała z młodzieżą żydowską o przeszłości (co prowadziło do kontaktu z wyrazistymi kategoriami, uniemożliwiającymi postrzeganie siebie jako „jednej drużyny”). Ponadto u młodzieży polsko-żydowskiej dyskutującej o teraźniejszości zauważono wzrost postrzeganego podobieństwa między grupami.

Tworzenie Żywych Bibliotek opiera się na funkcjonowaniu zwykłej biblioteki: uczestnicy wypożyczają „żywą  książkę”, aby porozmawiać z daną osobą. Często „żywymi książkami” są reprezentanci i reprezentantki różnych grup mniejszościowych. Rozmowa umożliwia więc bezpośredni kontakt z osobą, podczas której możliwe jest podważenie istniejących stereotypów oraz poszerzenie wiedzy na temat grup stygmatyzowanych (Więcej informacji na stronie internetowej zywabibliotekapolska.pl). W kontekście przeciwdziałania mowie nienawiści osoby przyjmujące rolę ,,żywej książki” mogą być osobami narażonymi na mowę nienawiści. Można również skorzystać z pomocy organizacji zajmujących się tematyką mowy nienawiści i dyskryminacji, np. Forum Dialogu, Szkoła Tolerancji, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Żywa Biblioteka Polska). Więcej szczegółów na temat metody żywej biblioteki można znaleźć między innymi na stronie Żywa Biblioteka Polska, a także w książce „Wybrane problemy psychologiczne współczesnej szkoły” pod redakcją naukową Agnieszki Burnos.

,,Krok do przodu”

Innym ze sposobów przeciwdziałania uprzedzeniom jest metoda ,,Krok do przodu”. Uczestnicy i uczestniczki otrzymują karty ,,roli”, które przedstawiają różnorodne portrety oraz opisy osób reprezentujących różne grupy społeczne (m.in. pochodzenie etniczne, społeczne itd.). Następnie osoba prowadząca ćwiczenie odczytuje różne pytania/stwierdzenia (np. ,,Czy możesz publicznie pocałować osobę, w której jesteś zakochana/y?”). Uczestniczki i uczestnicy wyrażają swoją zgodę z danym stwierdzeniem poprzez poruszenie się jeden krok do przodu. Jeśli jednak nie zgadzają się z wyrażoną tezą, pozostają w miejscu. Niniejsza metoda wiąże się z chęcią skłonienia osób do refleksji i zrozumienia nierówności społecznych, dyskusji na temat tego, jak różni ludzie doświadczają dyskryminacji, jak różne społeczeństwa konstruują ,,normalność” i kto może być narażony na większe ryzyko doświadczenia mowy nienawiści. Należy podkreślić, że dyskusja musi być moderowana przez osobę bardziej doświadczoną, a zajęcia muszą zapewniać bezpieczną przestrzeń do wypowiedzi i reakcji emocjonalnych. Opisy bohaterów, w które wcielają się uczestnicy i uczestniczki ćwiczenia mogą zależeć od aktualnych potrzeb i charakterystyki danej instytucji bądź danego miejsca szkoleniowego.

Ważną kwestią w przeciwdziałaniu mowie nienawiści jest rozwijanie empatii. Empatię można opisać jako zdolność rozumienia i odczuwania przeżyć oraz emocji innych ludzi. Rozumienie i odczuwanie sytuacji oraz emocji ofiar mowy nienawiści poprzez empatyzowanie może sprzyjać powstawaniu życzliwych uczuć wobec tych osób, a także nasilać chęć do reagowania na mowę nienawiści. Ponadto osoby charakteryzujące się wyższym poziomem empatii rzadziej stosują mowę nienawiści i w mniejszym stopniu ją akceptują.

Widzisz lub słyszysz mowę nienawiści? Poniżej zbiór działań przedstawiających, w jaki sposób przeciwstawiać się jej :

1. Zgłaszaj mowę nienawiści odpowiednim organom/moderatorom/administratorom. Np. Widzisz na Facebook’u nienawistny komentarz? Filmik zawierający mowę nienawiści na Instagramie? Zgłoś to administratorom. Widzisz mowę nienawiści na ławkach w szkole? Zgłoś to nauczycielce/nauczycielowi. Materiały dotyczące szczegółowych kroków zgłaszania mowy nienawiści dostępne są m.in. pod tym linkiem.
2. Blokuj konta rozprzestrzeniające mowę nienawiści. Widzisz na YouTubie konto, które rozprzestrzenia mowę nienawiści? Zablokuj takie konto i zgłoś je administratorom.
3. Nie stosuj mowy nienawiści – przestrzegaj netykiety, czyli zasad dobrego zachowania w Internecie.
4. Bierz udział w różnych działaniach przeciw mowie nienawiści. Np. HIA Polska, Wielkie sprzątanie FB. Stop mowie nienawiści, faszyzmowi i agresji, Stop Mowie Nienawiści.
5. Masz możliwość wziąć udział w warsztatach/kursach dotyczących przeciwdziałania mowie nienawiści i poszerzających wiedzę o tej tematyce? Korzystaj! Ciekawe kursy online na temat mowy nienawiści można znaleźć na stronie Humanity in Action Polska.
6. Edukuj innych o konsekwencjach mowy nienawiści – jak bardzo jest ona niebezpieczna zarówno z perspektywy zdrowia psychicznego, jak i fizycznego.
7. Szukaj pomocy u rówieśników, osób ze swojego otoczenia i specjalistów. Istnieją organizacje i instytucje zajmujące się zgłaszaniem mowy nienawiści, a także pomocą dla ofiar lub świadków mowy nienawiści. Np. Niebieska linia (800 12-00-02), Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (116 111), Telefon Wsparcia dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci (800 100 100).
8. Hejtują inną osobę? Okaż jej wsparcie i powiedz o innych możliwościach uzyskania pomocy
9. Zdarzyło Ci się zastosować mowę nienawiści wobec jakiejś osoby? Usuń komentarz.
10. Nie przekazuj dalej treści zawierających mowę nienawiści, nie zwiększaj ich zasięgów w Internecie.
11. Nie daj się ponieść emocjom. Nie odpisuj i nie odpowiadaj emocjonalnie. Odłóż urządzenie i poczekaj, aż będziesz spokojna/y. Zastanów się, dlaczego chcesz napisać dany komentarz.
12. Uświadamiaj osoby stosujące mowę nienawiści, że ich wypowiedzi stanowią rodzaj przemocy.
13. Sprawdzaj fakty i myśl krytycznie. Wiele informacji przekazywanych w Internecie (i nie tylko) jest nieprawdziwych. Weryfikuj informacje korzystając z różnych źródeł. Staraj się, aby były to rzetelne źródła, np. informacje podawane na oficjalnych stronach organizacji takich jak Światowa Organizacja Zdrowia. 
14. Dodatkowe linki do stron internetowych i materiałów zajmujących się mowy nienawiści można znaleźć pod tym linkiem oraz tu: https://zglosnienawisc.otwarta.org/

Kolejnym ze sposobów reagowania na mowę nienawiści jest metoda Bystander Intervention (interwencji świadka), która opiera się na tzw. 4D:

• Direct (bezpośrednio): przerwij sytuację, np. zaczynając rozmowę na niezobowiązujący temat z osobą, wobec której kierowane są nienawistne komentarze lub pytając ją, czy wszystko w porządku i czy możesz pomóc.

• Distract (odwróć uwagę): przerwij sytuację, odwracając uwagę osób zaangażowanych, np. w autobusie skuteczną metodą może być przesunięcie się w taki sposób, by przerwać kontakt wzrokowy między osobą doświadczającą przemocy i sprawcą.

• Delegate (deleguj): znajdź wsparcie innych osób, poproś o pomoc nauczyciela, rodzica, kolegę z klasy itp.

• Delay (odłóż w czasie): interwencja może polegać na zgłoszeniu sytuacji po fakcie, napisaniu apelu, udzieleniu wsparcia psychicznego osobie, która doświadczyła mowy nienawiści.

Widzisz lub słyszysz mowę nienawiści? Poniżej zbiór działań przedstawiających, w jaki sposób przeciwstawiać się jej :

1. Zgłaszaj mowę nienawiści odpowiednim organom/moderatorom/administratorom. Np. Widzisz na Facebook’u nienawistny komentarz? Filmik zawierający mowę nienawiści na Instagramie? Zgłoś to administratorom. Widzisz mowę nienawiści na ławkach w szkole? Zgłoś to nauczycielce/nauczycielowi. Materiały dotyczące szczegółowych kroków zgłaszania mowy nienawiści dostępne są m.in. pod tym linkiem.
2. Blokuj konta rozprzestrzeniające mowę nienawiści. Widzisz na YouTubie konto, które rozprzestrzenia mowę nienawiści? Zablokuj takie konto i zgłoś je administratorom.
3. Nie stosuj mowy nienawiści – przestrzegaj netykiety, czyli zasad dobrego zachowania w Internecie.
4. Bierz udział w różnych działaniach przeciw mowie nienawiści. Np. HIA Polska, Wielkie sprzątanie FB. Stop mowie nienawiści, faszyzmowi i agresji, Stop Mowie Nienawiści.
5. Masz możliwość wziąć udział w warsztatach/kursach dotyczących przeciwdziałania mowie nienawiści i poszerzających wiedzę o tej tematyce? Korzystaj! Ciekawe kursy online na temat mowy nienawiści można znaleźć na stronie Humanity in Action Polska.
6. Edukuj innych o konsekwencjach mowy nienawiści – jak bardzo jest ona niebezpieczna zarówno z perspektywy zdrowia psychicznego, jak i fizycznego.
7. Szukaj pomocy u rówieśników, osób ze swojego otoczenia i specjalistów. Istnieją organizacje i instytucje zajmujące się zgłaszaniem mowy nienawiści, a także pomocą dla ofiar lub świadków mowy nienawiści. Np. Niebieska linia (800 12-00-02), Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (116 111), Telefon Wsparcia dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci (800 100 100).
8. Hejtują inną osobę? Okaż jej wsparcie i powiedz o innych możliwościach uzyskania pomocy
9. Zdarzyło Ci się zastosować mowę nienawiści wobec jakiejś osoby? Usuń komentarz.
10. Nie przekazuj dalej treści zawierających mowę nienawiści, nie zwiększaj ich zasięgów w Internecie.
11. Nie daj się ponieść emocjom. Nie odpisuj i nie odpowiadaj emocjonalnie. Odłóż urządzenie i poczekaj, aż będziesz spokojna/y. Zastanów się, dlaczego chcesz napisać dany komentarz.
12. Uświadamiaj osoby stosujące mowę nienawiści, że ich wypowiedzi stanowią rodzaj przemocy.
13. Sprawdzaj fakty i myśl krytycznie. Wiele informacji przekazywanych w Internecie (i nie tylko) jest nieprawdziwych. Weryfikuj informacje korzystając z różnych źródeł. Staraj się, aby były to rzetelne źródła, np. informacje podawane na oficjalnych stronach organizacji takich jak Światowa Organizacja Zdrowia. 
14. Dodatkowe linki do stron internetowych i materiałów zajmujących się mowy nienawiści można znaleźć pod tym linkiem oraz tu: https://zglosnienawisc.otwarta.org/

Następną ważną kwestią w przeciwdziałaniu mowie nienawiści jest rozwijanie poczucia własnej skuteczności wśród młodzieży. Poczucie własnej skuteczności odnosi się do postrzegania własnej zdolności do podjęcia pewnych zachowań. Jednym z podstawowych warunków zachowań prospołecznych jest przekonanie, że można skutecznie działać w różnych sytuacjach. Poczucie własnej skuteczności może być zatem istotne w podejmowaniu działań przeciwko mowie nienawiści, ze względu na większą chęć interwencji, gdy ludzie mają pewność, że uda im się podjąć odpowiednie działania i będą one skuteczne.

Jedną ze strategii rozwijających poczucie własnej skuteczności jest nabywanie wiedzy na dany temat, np. mowy nienawiści. Można dokonywać tego za pomocą udziału w zajęciach bądź warsztatach przedstawiających najważniejsze informacje i fakty na temat mowy nienawiści. Badacze wskazują, że udział niemieckiej młodzieży w programie profilaktycznym „HateLess. Together against Hatred” (,,Mniej hejtu. Razem przeciwko nienawiści”) wiązał się z wyższym poziomem postrzeganej skuteczności oraz empatii, co przekładało się zaś na większą chęć reakcji na hejt.