Polska

Mowa nienawiści

Michał Bilewicz, Dominik Puchała, Wiktor Soral, Kamila Zochniak

1
Tryb prezentacji

Pojęcie mowy nienawiści

Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

 

źródło

Dz.U.2024.17 t.j. Kodeks Karny, Art.  257. [Napaść z powodu ksenofobii, rasizmu lub nietolerancji religijnej]

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

Pytania do Kodeksu Karnego:

a) O jakich wypowiedziach mowa w przedstawionym przepisie z Kodeksu karnego?

b) Czy tego rodzaju wypowiedzi można określić mianem mowy nienawiści? Dlaczego tak? Dlaczego nie?

c) Czy przedstawiony przepis z Kodeksu karnego może być pomocny w zdefiniowaniu tego, czym jest mowa nienawiści? Czy czegoś w nim brakuje?

d) Dlaczego za tego rodzaju wypowiedzi przewidziana jest kara?

Pytania do definicji Rady Europy:

a) Czy pojęcie mowy nienawiści w Kodeksie Karnym i definicji Rady Europy są takie same?

b) Czego zabrakło w pojęciu mowy nienawiści w Kodeksie Karnym? Co w obecnej definicji wydaje się niepotrzebne?

c) W jaki sposób mowa nienawiści może przyczynić się do podważania bezpieczeństwa demokratycznego?

d) Dlaczego zdefiniowanie tego, czym jest mowa nienawiści jest ważne? A może nie jest?

2
Tryb prezentacji

Kontakt z mową nienawiści względem poszczególnych grup (grupa dorosłych)

Rozpowszechnianie się mowy nienawiści

źródło

Winiewski, M., Hansen, K., Bilewicz, M., Soral W., Świderska A., & Bulska, D. (2017). Mowa nienawiści, mowa pogardy. Raport z badania przemocy werbalnej wobec grup mniejszościowych. Fundacja im. Stefana Batorego.

Opis

Dane pochodzą z raportu sporządzonego przez zespół Centrum Badań nad Uprzedzeniami na Wydziale Psychologii UW i zebrane zostały w 2016 roku. Procenty oznaczają, że tyle osób badanych, w tym przypadku dorosłych Polek i Polaków, miało kontakt z mową nienawiści pochodzącą z danego źródła.

Ukryj pytania/zadania

Zadania

Zapoznajcie się z przedstawionymi danymi statystycznymi na temat skali rozpowszechnienia zjawiska mowy nienawiści w Polsce oraz zmiany w tym zakresie, która nastąpiła między rokiem 2014 a 2016. Porozmawiajcie o tym, co oznaczają te dane. Jakie znaczenie ma to, że tyle osób doświadcza w swoim życiu kontaktu z mową nienawiści? Co charakteryzuje grupy, których dotyczy mowa nienawiści? Czy, biorąc pod uwagę przedstawione dane, mowę nienawiści można uznać za zjawisko zwyczajne bądź normalne?

3
Tryb prezentacji

Mowa nienawiści według Allporta

Prawdopodobnie jednym z pierwszych badaczy, którzy zwrócili uwagę na problem mowy nienawiści był Gordon Allport w swojej klasycznej pracy „Natura uprzedzeń”. W tejże pracy wskazał on rozmaite sposoby, w jakie przejawiać się mogą uprzedzenia (patrz Rysunek 1). Na szczycie swojej klasyfikacji Allport umieścił eksterminowanie, tj. zjawiska takie jak lincze, pogromy, masakry etniczne czy też zorganizowane programy ludobójstwa (np. Holokaust). Z kolei u podstaw badacz umieścił antylokucje, czyli wszelkiego rodzaju komentarze dotyczące przedstawicieli grup mniejszościowych. Takie komentarze mogą czasami przybierać formę żartów lub w bardziej bezpośredni sposób służyć wyrażaniu swojej antypatii wobec „grup obcych”. Mogą one być wyrażane zarówno w obecności innych podobnie myślących osób, jak i w obecności kompletnie obcych osób.

        Allport zaznaczył, że ścieżka od antylokucji do eksterminowania nie jest oczywista. Ktoś, kto wyraża swoją antypatię w sposób werbalny, może nigdy nie posunąć się do wyrażania uprzedzeń w bardziej ekstremalny sposób (np. poprzez dyskryminowanie). Niemniej, wyrażanie uprzedzeń na jednym poziomie może sprzyjać przejściu na poziom wyższy (np. od antylokucji do unikania). Przypuszczalnie jest tak, gdy ludzie obserwują podobne zachowania u innych członków grupy, z którą się identyfikują. Przykładowo, gdy negatywne komentarze wobec grup obcych stają się powszechne w społeczeństwie, ludziom łatwiej jest znaleźć uzasadnienie dla unikania członków grup obcych.

Należy podkreślić, że ta tzw. „piramida Allporta” jest tylko próbą opisania różnorodności sposobów wyrażania uprzedzeń. Nie została ona wywiedziona z żadnego równania matematycznego ani nie powstała w oparciu o systematyczne badania empiryczne. Z czasem jednak badania psychologiczne oraz socjologiczne dostarczyły dowodów na rzecz słuszności koncepcji Allporta.

źródło

Opracowanie autorskie;

Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Addison-Wesley Publishing Company.

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

a) Jak związane są pojęcia uprzedzeń oraz mowy nienawiści?

b) Jakie warunki sprzyjają przejściu z posługiwania się mową nienawiści do na przykład dyskryminacji grupy obcej?

c) Czy forma piramidy jest adekwatna do opisu rozmaitych form wyrażania uprzedzeń?

d) Czy w najbliższym otoczeniu znaleźć można potwierdzenia słuszności koncepcji Allporta?

Bibliografia

  1. Dz.U.2024.17 t.j. Kodeks Karny, Art.  257. [Napaść z powodu ksenofobii, rasizmu lub nietolerancji religijnej]
  2. Rekomendacja R (97) 20 Komitetu Ministrów Rady Europy na temat mowy nienawiści (https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=0900001680505d5b)
  3. Winiewski, M., Hansen, K., Bilewicz, M., Soral W., Świderska A., Bulska, D. (2017). Mowa nienawiści, mowa pogardy. Raport z badania przemocy werbalnej wobec grup mniejszościowych. Fundacja im. Stefana Batorego.
  4. Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Addison-Wesley
  5. Opracowania autorskie.