Polskie dowództwo w marcu 1939 r. rozpoczęło opracowywanie planu operacyjnego Zachód na wypadek niemieckiego ataku. Polskie przygotowania były spóźnione, a planu nie udało się odpowiednio przećwiczyć i dopracować. Polski plan zakładał bitwę graniczą i jak najdłuższe utrzymanie polskich jednostek w boju. Następnie polskie wojska miały się bronić w oparciu o linię Biebrza - Wisła - Narew - San. Ostatecznie planowano wycofanie się oddziałów do tzw. „przedmościa rumuńskiego”, czyli do Małopolski Wschodniej. Tam Polacy mieli się bronić w oczekiwaniu na pomoc sojuszników. Liczono, że ta nastąpi w ciągu dwóch tygodni od ataku Niemiec.

 

Polskie dowództwo co do zasady trafnie przewidziało kierunki niemieckiego ataku oraz jednoczesny atak z Pomorza Zachodniego, Prus Wschodnich oraz Śląska i Moraw w kierunku na Warszawę. Jednocześnie Polacy nie zdawali sobie sprawy z istnienia tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow, toteż nie spodziewali się agresji ze strony ZSRR, która nie została uwzględniona w planach wojennych.

 

Pakt o nieagresji między Niemcami a ZSRR

(Moskwa, 23 sierpnia 1939 r.)

Rząd ZSRR i Rząd Niemiecki kierując się pragnieniem utrwalenia sprawy pokoju między ZSRR a Niemcami oraz wychodząc z podstawowych założeń paktu o neutralności, zawartego między ZSRR a Niemcami w kwietniu 1926 r., wyraziły zgodę na następujące porozumienie.

Artykuł I

Obie umawiające się Strony zobowiązują się do powstrzymania się od wszelkiej przemocy, od wszelkich aktów agresji i wszelkich napaści we wzajemnych stosunkach zarówno oddzielnie, jak i łącznie z innymi państwami.

Artykuł II

W przypadku gdy jedna z umawiających się Stron stanie się obiektem działań wojennych ze strony państwa trzeciego, druga umawiająca się Strona nie okaże temu państwu poparcia w żadnej formie.

Artykuł III

Rządy obydwu umawiających się Stron pozostają w przyszłości we wzajemnym kontakcie dla konsultacji w celu wzajemnego informowania się w kwestiach, dotyczących ich wspólnych interesów.

Artykuł IV

Żadna z umawiających się Stron nie weźmie udziału w jakimkolwiek ugrupowaniu państw, które bezpośrednio lub pośrednio jest skierowane przeciwko drugiej Stronie.

Artykuł V

W razie powstania sporów lub konfliktów między umawiającymi się Stronami w sprawach tego lub innego rodzaju obie Strony będą rozstrzygać te spory lub konflikty wyłącznie przez przyjazną wymianę poglądów albo w razie potrzeby przez ustanowienie komisji dla uregulowania konfliktu.

Artykuł VI

 

Pakt niniejszy zostaje zawarty na lat dziesięć, z tym, że o ile jedna z umawiających się Stron nie wypowie go na rok przed upływem terminu, termin mocy obowiązującej tego paktu uważać się będzie za przedłużony automatycznie na następne pięć lat.

Artykuł VII

Pakt niniejszy podlega ratyfikacji w możliwie najkrótszym terminie. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych powinna nastąpić w Berlinie. Pakt wchodzi w życie niezwłocznie po jego podpisaniu.

Sporządzony w dwóch oryginałach w języku rosyjskim i niemieckim, w Moskwie, 23 sierpnia 1939 r.

Z upoważnienia Rządu ZSRR 

W. Mołotow

W imieniu Rządu Rzeszy Niemieckiej

J. Ribbentrop

Tajny protokół dodatkowy

1. W wypadku nastąpienia terytorialnych lub politycznych zmian na terenach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) północna granica Litwy stanowić będzie granicę pomiędzy strefami interesów Niemiec i ZSRR. W związku z tym obie strony uznają interesy Litwy w rejonie Wilna.

2. W razie zmian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do państwa polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone mniej więcej wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Zagadnienie, czy interesy obu stron czynią pożądanym utrzymanie odrębnego państwa polskiego i jakie mają być granice tego państwa, może być ostatecznie rozstrzygnięte dopiero w toku wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozważą tę sprawę w drodze przyjaznego porozumienia.

3. Jeżeli idzie o Europę południowo-wschodnią to strona radziecka podkreśla swoje zainteresowanie Besarabią. Ze strony niemieckiej stwierdza się zupełne desinterressement odnośnie tego terytorium.

4. Protokół niniejszy traktowany będzie przez obie strony jako ściśle tajny.

Z upoważnienia Rządu ZSRR 

W. Mołotow

W imieniu Rządu Rzeszy Niemieckiej

J. Ribbentrop

 

Rankiem 17 września 1939 roku polskiemu ambasadorowi Wacławowi Grzybowskiemu zostaje wręczona notatka:
[...] wojna polsko-niemiecka ujawniła wewnętrzne bankructwo państwa polskiego. W ciągu dziesięciu dni operacji wojennych Polska utraciła wszystkie swoje rejony przemysłowe i ośrodki kulturalne. Warszawa jako stolica Polski przestała istnieć. Rząd Polski rozpadł się i nie przejawia żadnych oznak życia. Oznacza to, iż państwo polskie i jego rząd faktycznie przestały istnieć. Wskutek tego traktaty zawarte między ZSRR a Polską utraciły swą moc, [...] Dlatego też rząd radziecki, który zachowywał dotąd neutralność, nie może pozostać dłużej neutralny [...].
Ambasador nie przyjmuje notatki. Rankiem „Prawda", organ prasowy Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, przedrukowuje wystąpienie ministra spraw zagranicznych Wiaczesława Mołotowa:
Rząd radziecki uważa za swój święty obowiązek podać pomocną dłoń braciom Ukraińcom i braciom Białorusinom zamieszkującym Polskę. W związku z tym rząd ZSRR wręczył dziś rano polskiemu ambasadorowi w Moskwie notatkę, w której poinformował, że nakazał Naczelnemu Dowództwu Armii Czerwonej, aby jej oddziały przekroczyły granice i wzięły pod swoją opiekę życie i mienie mieszkańców zachodniej Ukrainy i zachodniej Białorusi [...].