(…) Sowieci nas powiesili, mówi chłopiec. Mamę, siostry i mnie. Edith idzie na strych zobaczyć, jak wiszą sąsiedzi. Widzi ich w rzędzie, pod powałą. Aty? Odwraca się do chłopca. Przecież żyjesz. Wsunąłem dłoń pod pętlę, jak poszli. Jakoś mi się udało, odpowiada. Pogrzeb powieszonych jest krótki. Mama Edith nie wie, gdzie tu jest cmentarz, prosi więc mężczyzn, żeby zakopali ciała w ogrodzie, przy domu ze strychem. Rzecz dzieje się w styczniu 1945 roku w miasteczku Oels, blisko Breslau. Polacy, którzy się kiedyś wprowadzą do Oleśnicy, blisko Wrocławia, i wezmą ogród w posiadanie, nigdy nie odkryją zakopanej pod grządkami niemieckiej rodziny. (…) Szykować się. Za godzinę macie stać na szosie. Jedziecie do Berlina, do waszego Hitlera. Stoją więc za godzinę przy szosie, czekają. Klara i jej czworo dzieci: dziesięcioletnia Erika, średni Oswald, młodsza Ursula i pięciotygodniowa Monika (…) Klara liczy sąsiadów ze wsi, przyszli wszyscy, rozpoznaje znajomych, widzi ludzi, których spotyka co niedzielę w kościele. Kilkaset wystraszonych osób. (…) Nie zna tylko ludzi, którzy przypatrują im się w milczeniu po drugiej stronie drogi. Siedzą na wozach wśród skrzyń, piernatów, worków z ziarnem. Ich dzieci są rozczochrane, kobiety noszą na głowach chustki, mężczyźni cmokają na konie. Podjeżdża pięć ciężarówek. Klara z dziećmi wsiada do auta, wraz z nią inne kobiety. Mężczyźni ruszają pieszo. (…) do domu jej i sąsiadów wprowadzają się właśnie milczący ludzie z wozów. Wchodzą do jej kuchni, dotykają ciepłego jeszcze pieca, kładą się na jej haftowane poduszki i strącają ze ściany jej zdjęcie w tradycyjnym stroju śląskim. Nie ma pojęcia, że od kilkunastu tygodni koczowali na błoniach pod Opolem. Mokli na deszczu, usychali w słońcu, chorowali, głodowali, umierali. I były ich tysiące. Oni też zostali wyrzuceni z domów. Bo w ich rodzinnych wsiach, które do tej pory były Polska, teraz jest Związek Radziecki.  (…)

„W maju 1945 roku „Życie Warszawy" informowało o naszych ziemiach zachodnich, które do 1939 roku znajdowały się we władaniu niemieckim. Dziennikarz podpisany literą D. pisał: „Mało z pewnością jest takich, którzy w nazwie miasta Schewidnitz domyślili się Świdnicy na Śląsku- dawnej siedziby książąt piastowskich, że Schwiebus to Świebodzin w czasach piastowskich stolica ziemi świebodzińskiej [..], że Frauenburg to Franbork, gdzie pracował i zmarł nasz wielki rodak Mikołaj Kopernik". Największą popularność zdobył wśród Polaków, dziennikarzy i władz termin Ziemie Odzyskane. (…) Urodziłam się na Ziemiach Odzyskanych 27 lat po wojnie. Poniemieckie były domy w moim mieście, fotele w pokoju babci, landszaft nad jej stołem, kryształowa karafka. Kurki w kranach w naszym sopockim mieszkaniu były oznaczone napisami kalt i warm. Na dawnym cmentarzu ewangelickim chowaliśmy bliskich wśród nagrobków opisanych szwabachą. Pierwszego niemieckiego słowa w życiu – Fleischermeister (mistrz masarski) - nauczyłam się z płyty nagrobnej właśnie. Jako dziecko martwiłam się, że skoro coś jest poniemieckie, kiedyś może stać się »popolskie". Podświadomie przejęłam w genach lęk moich przodków osadników, że miejsce, w którym żyję, jest nam dane tylko na chwilę.

„Każda rodzina mogła zabrać ze sobą 500 kg bagażu (…) (W późniejszych wywózkach ciężar dozwolonego bagażu zmniejszono do 100 kg na rodzinę. Rzeczywistość bardzo odbiegała od tych wytycznych. Los przymusowych migrantów leżał w rękach oficerów NKWD. To od nich zależało czy na spakowanie bagaży wywożeni dostali godzinę, czy 5 minut. Jeśli ktoś w tak przerażającej sytuacji zachował przytomność umysłu i zapakował kołdry, narzędzia oraz żywność, zwiększał swoje szanse na przeżycie. (…) W wielu relacjach świadków pojawiały się wspomnienia o ludziach, którzy opuszczali dom w nocnych koszulach, ponieważ nie pozwolono im nic ze sobą zabrać. (…) Niektórzy deportowani byli kompletnie zdezorientowani. Wpadali w panikę. Dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, nie wiedziały i nie były w stanie zrozumieć, co się dzieje. (…). Tragedia małoletnich zesłańców stała się symbolem okropności wywózek. (…) transportowano bydlęcymi wagonami. Według instrukcji, w każdym miało się znajdować 30 osób, z zastrzeżeniem, by nie rozdzielać rodzin. Rzeczywistość zazwyczaj była inna. W jednym wagonie umieszczano od 30 do 50,a nawet 60 osób. Warunki urągały ludzkiej godności. (…) Pociągi transportujące zesłańców jechały bardzo powoli. W zaryglowanych od zewnątrz wagonach podróż trwała od 2 do 4 tygodni. Jedynym źródłem ciepła były żeliwne piecyki. Pociągi zatrzymywały się między stacjami. Wtedy wydzielano tzw. Kipiatok [wrzątek] oraz zupę. (…) W opisach transportów na Sybir jak mantra powtarzają się opisy krajobrazów -ogromnych pustych przestrzeni (…) Podczas podróży ludzie zostali odarci z jakiejkolwiek intymności. Do załatwiania potrzeb fizjologicznych służył otwór w drewnianej podłodze: klozet z boku obok drzwi bez żadnej zasłony. (…) 

Żywność wydzielano w myśl zasady: kto nie pracuje ten nie je. Dlatego tak istotne było, by wyrobić normy, a były one niezwykle wysokie. Ich ustalenie leżało w gestii miejscowego brygadiera. Osoba nawet w pełni sił miałaby trudności, by im sprostać. Podstawą pożywienia wysiedlonych był chleb oraz rzadkie zupy (…) Często wskutek ciężkiej pracy i niedożywienia jako pierwsi umierali rodzice. Wtedy małoletni sami musieli walczyć o przetrwanie.”

„(…) Zabrano go z celi witebskiej w miesiąc po mnie i odesłano z wyrokiem dziesięcioletnim do obozów nad Peczorą. Pracował ciężko, najpierw na „lesopowale", a potem przy spławianiu drzewa, i kiedy wybuchła wojna rosyjsko-niemiecka, był bliski końca. Amnestia ominęła go właśnie dlatego, że zapytany niegdyś w celi o narodowość, odpowiedział: ,,Jewriej”. Rosjanie nadali umowie polsko-sowieckiej swoją własną interpretację; za obywateli polskich uważali tylko ludzi narodowości polskiej, zatrzymując w obozach Ukraińców, Białorusinów i Żydów zza linii Curzona, a pod koniec roku 1941 nawet Żydów z centralnej Polski i województw zachodnich. Można by prawie uwierzyć, że traktowali wszystkich Żydów jak swoją naturalną własność, i mieli w tym trochę tragicznej racji - w imperium kontynentalnym Hitlera z lat 1941-1943 los Żydów związał się mimo woli na śmierć i życie z istnieniem Rosji.

Uratował go fakt, że w styczniu 1942 roku przypomniano sobie w obozie o jego kwalifikacjach zawodowych i mianowano go dziesiętnikiem w brygadzie budowlanej. Przeniesiony do baraku technicznego, wrócił stosunkowo szybko do zdrowia. W styczniu 1944 roku został nagle przedterminowo zwolniony z obozu i wcielony z miejsca do Czerwonej Armii. Prawie bez przeszkolenia bojowego znalazł się wiosną tego roku w armii nacierającej na Węgry i został ranny w bitwie pod Budapesztem. Wprost ze szpitala odesłano go do jednostek polskich, utworzonych przez komunistyczny Komitet Wyzwolenia Narodowego w Moskwie, i z nimi dotarł do Warszawy. Zdemobilizował się przy pierwszej nadarzającej się okazji i przez zieloną granicę uciekł do Włoch. Organizacja żydowska Joint umieściła go w swoim domu we Florencji, gdzie czekał na wizę do Południowej Ameryki.”