Polska

Blaski i cienie powojennej odbudowy

Damian Banasiak

1
Tryb prezentacji

Sugerowane materiały dodatkowe do zaproponowania uczniom i uczennicom przed lekcją

Ukryj pytania/zadania

Zadania

Sugerowane filmy do obejrzenia:

Buczkowski L. (reż.), Przygoda na Mariensztacie, 1953

Wajda A. (reż.),Człowiek z marmuru, 1977

Pytania pomocnicze do filmów:

1) Wyjaśnij w jaki sposób ukazano proces budowy nowych osiedli mieszkaniowych. 

2) Opisz jak bohaterowie podchodzą do swojej pracy oraz czy identyfikują się z koncepcją przyświecającym władzom.

3) Scharakteryzuj model spędzania wolnego czasu.

4) Kto twoim zdaniem ma być odbiorcą nowych mieszkań. Odpowiedź uzasadnij.

 

2
Tryb prezentacji

Mapa Warszawy – historyczne dane

Ukryj pytania/zadania

Zadania

Zapoznaj się z interaktywna mapą Warszawy. Prześledź rozwój jej granic, wyszukaj siatkę zniszczeń powojennych przygotowaną przez BOS. Postaraj się samodzielnie ocenić skalę zniszczeń.

3
Tryb prezentacji

Skrzyżowanie ulic Świętojerskiej i Nalewki w dawnym sercu dzielnicy żydowskiej w Warszawie, zniszczone przez Nazistów w 1943

źródło

materiały prasowe DSH, Skrzyżowanie ulic Świętojerskiej i Nalewki w dawnym sercu dzielnicy żydowskiej w Warszawie, zniszczone przez Nazistów w 1943, fot. Henry N. Cobb, 1947, [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://dsh.waw.pl/1403-1947-barwy-ruin-warszawa-i-polska-w-odbudowie-na-zdjeciach-henryego-n-cobba,dfapl#&gid=1&pid=7

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

1) Oceń salę zniszczeń w śródmieściu Warszawy. 

2) Jakie wyzwania twoim zdaniem stanęły w pierwszych miesiącach po wojnie przed architektami, urbanistami i mieszkańcami miasta?

3) Czym zająłbyś/zajęłabyś się w pierwszej kolejności? Odpowiedź uzasadnij.

4
Tryb prezentacji

Fragment tekstu: 'Kto odbudowywał Warszawę? I dlaczego tak?"

Jeden cel, dwa spojrzenia

Jak wyjaśniają Jerzy S. Majewski i Tomasz Markiewicz, autorzy książki "Budujemy nowy dom", wyjątkowy charakter odbudowy Warszawy jest w przeważającym stopniu zasługą jednej osoby:

Zachwatowicz przekonywał zarówno władze polityczne, jak i środowisko konserwatorów i architektów, że w przypadku zniszczonych w czasie wojny przez Niemców polskich zabytków, a zwłaszcza tych w stolicy Polski, wyjątkowo jest dopuszczalna pełna ich rekonstrukcja. Motywował to pobudkami patriotycznymi: "Naród i pomniki jego kultury to jedno".

(Majewski Jerzy S. , Markiewicz Tomasz, Budujemy nowy dom)

Motywacja Zachwatowicza była patriotyczna – uważał, że naród i pomniki jego kultury stanowią organiczną jedność. Stanowiska tego jednak nie podzielali wszyscy członkowie zespołu rekonstrukcyjnego. Przez cały okres odbudowy aż do 1952 roku działalność BOS naznaczona była ostrym konfliktem między frakcją "zabytkarzy", skupionych wokół Zachwatowicza, a frakcją "modernizatorów", którym przewodzili szef BOS Roman Piotrowski oraz jego zastępca Józef Sigalin. Podział odzwierciedlał poglądy polityczne architektów: grupa Zachwatowicza wywodziła się z AK-owskiego podziemia, Piotrowski i Sigalin byli ludźmi nowego porządku.

Plan Zachwatowicza zakładał rekonstrukcję od podstaw całych budynków i pomników – częściowo z pamięci, częściowo na podstawie dokumentacji, przy wykorzystaniu wszelkich źródeł, jakie były dostępne, np. XVIII-wiecznych rysunków Canaletta. Znaczna część odbudowanego miasta miała być repliką dawnej Warszawy.

Początkowa skala rekonstrukcji proponowanej przez Zachwatowicza została drastycznie zredukowana, jednak to właśnie dzięki determinacji jego i jego ekipy ogromna część Starego Miasta i Traktu Królewskiego została skrupulatnie odtworzona.

Jedyny w swoim rodzaju, pionierski wysiłek odbudowy Warszawy światowa opinia publiczna doceniła w 1980 roku, gdy warszawskie Stare Miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO

 

źródło

M. Gliński, Kto odbudował Warszawę? I dlaczego tak? [w:] culture.pl [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie:  https://culture.pl/pl/artykul/kto-odbudowal-warszawe-i-dlaczego-tak

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

Pytanie do tekstu:

1) Jakie podejścia do odbudowy stolicy możemy wyróżnić. Czym się od siebie różnią?

 Pytania do obu zdjęć:

Po zapoznaniu się ze zdjęciem oraz tekstem źródłowym przygotuj się do debaty nt. odbudowy Warszawy.

Grupa 1 opowiada się po stronie koncepcji Zachwatowicza, grupa 2 po stronie Sigalina. Na podstawie wiedzy zdobytej z tekstu oraz informacji nt. zniszczeń w Warszawie grupy przygotowują argumentację na poparcie stanowiska strony.

1) Po debacie – z którym podejściem bardziej się zgadzacie i dlaczego? 

2) Czy dostrzegacie zalety w podejściu przeciwnym. Jakie?

3) Na podstawie zdjęć współczesnej Warszawy oceń starania i pracę BOS

4) Bazując na wcześniej obejrzanym filmie „Przygoda na Mariensztacie” lub „Człowiek z marmuru”  scharakteryzuj powstające tam inwestycje. Której koncepcji architektoniczno-urbanistycznej są bliższe?

 

5
Tryb prezentacji

Mariensztat

źródło

D. Kobielski, Warszawa międzywojenna, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Warszawa 1969, s. 148 [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Mariensztat_w_Warszawie_przed_1939.jpg

Ukryj pytania/zadania
?

Pytania

1) Mariensztat jako modelowe, nowe osiedle robotnicze. Na podstawie ilustracji i zdjęć rozważ zmianę, która zaszła na Mariensztacie międzywojennym i powojennym. 

2) Co zmieniło się w wyglądzie dzielnicy? 

3) Jak wyobrażano sobie nową przestrzeń na początku odbudowy Warszawy?

 

Bibliografia

  1. Emptywords, Osiedle Latawiec na warszawskim śródmieściu. Widok z powietrza od pl. Na Rozdrożu, wzdłuż alei Wyzwolenia [w:] Wikipedia.org [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Latawiec_%28Warszawa%29#/media/Plik:Latawiec_Warsaw_2022_aerial.jpg 
  2. Gliński M, Kto odbudował Warszawę? I dlaczego tak? [w:] culture.pl [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie:  https://culture.pl/pl/artykul/kto-odbudowal-warszawe-i-dlaczego-tak
  3. Kobielski D., Warszawa międzywojenna, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Warszawa 1969, s. 148 {online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Mariensztat_w_Warszawie_przed_1939.jpg   
  4. materiały prasowe DSH, Skrzyżowanie ulic Świętojerskiej i Nalewki w dawnym sercu dzielnicy żydowskiej w Warszawie, zniszczone przez Nazistów w 1943, fot. Henry N. Cobb, 1947, [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://dsh.waw.pl/1403-1947-barwy-ruin-warszawa-i-polska-w-odbudowie-na-zdjeciach-henryego-n-cobba,dfapl#&gid=1&pid=7
  5. Plan inwentaryzacji zniszczeń Warszawy BOS z lat 1945-1946, [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie:  https://www.zwiadowcahistorii.pl/pelen-plan-zinwentaryzowanych-1945-1946-zniszczen-warszawy-dostepny-od-dzis-w-internecie/
  6. Rogalska K., Mariensztat – między rekonstrukcją a twórczym nawiązaniem do nowoczesności. Historia i odbudowa jednego z najmniejszych osiedli warszawskich, [w:] „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 2014, nr 6 s. 119 i 142, [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie:  http://www.tnp.org.pl/Mariensztat_miedzy_rekonstrukcja.pdf 
  7. Urząd Miasta Warszawa, [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna&L=pl&X=7501094.860928057&Y=5790674.102833822&S=5&O=0&T=0&komunikat=off
  8. Wikimedia Commons, Właśnie odbudowany rynek "Starego" Miasta w Warszawie [online], [dostęp 19.08.2022], dostępny w Internecie: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Warszawa_-_Stare_Miasto_-_3.jpg