Niemal od samego początku, gdy tylko została podjęta decyzja o odbudowaniu Warszawy (co wcale nie było takie oczywiste, nawet pomimo podjętej już 3 stycznia 1945 roku decyzji), wiadome było, że Muranów nie zostanie odbudowany w formie przedwojennej. Decyzja ta była o tyle logiczna, że dzielnica wcale nie prezentowała się najlepiej, nie odpowiadała też współczesnym normom. Również jeszcze przed wojną i we wczesnym jej stadium planowana była modernizacja tego rejonu Warszawy, chociażby poprzez przebicie przedłużenia ulicy Marszałkowskiej. Był to również zamiar całkowicie zbieżny z popularnymi wtedy koncepcjami Le Corbusiera, który był zwolennikiem „chirurgii architektonicznej”. Twierdził, że przestarzałą architekturę, nie spełniającą nowoczesnych standardów, należy z tkanki miejskiej usunąć, aby zrobić miejsce dla nowego, lepszego, bardziej ludzkiego budownictwa. Inną kwestią sprzyjającą podjęciu takiej decyzji było to, że większość z zabudowań Muranowa w momencie zniszczenia miała maksymalnie 50 lat. Nie przedstawiała zatem większej wartości historycznej, a wiele nawet starszych budynków nie zostało zrekonstruowanych.

Jak słusznie zauważa Eleonora Bergman, dzielnica północna w latach tuż przedwojennych była bardzo ruchliwą, niemal centralną częścią miasta. Pośród wielu koncepcji zagospodarowania przestrzeni po getcie, była również taka, która zakładała pozostawienie dawnego getta nietkniętym, pozostawienie go w takim stanie w jakim zastano go 17 stycznia 1945 roku. Byłby to ogromnej wielkości, niezwykle dosłowny pomnik nazistowskich zbrodni na narodzie żydowskim w Warszawie. Na niekorzyść tej koncepcji przemówiły kwestie zupełnie pragmatyczne. Był to niezwykle rozległy obszar sąsiadujący z historyczną częścią miasta oraz z planowanym, nowym Centrum Warszawy. Co za tym idzie, pozostawienie go w stanie ruiny byłoby urbanistyczną tragedią, z punktu widzenia miasta, które na gwałt potrzebuje miejsca dla coraz to wracających mieszkańców dawnej Warszawy. W nieco dłuższej perspektywie, brana była również pod uwagę ludność napływowa z innych miast i wsi Polski, której większość przybywała do stolicy, aby pomóc przy odbudowie.

Stanęli więc architekci i budowniczowie powojennej Warszawy przed wyzwaniem, które było jednocześnie spełnieniem marzeń – możliwością stworzenia pełnej koncepcji urbanistycznej dla dość dużej części miasta. Zburzone getto było czystą tablicą, pustym polem do popisu wychowanków jeszcze przedwojennego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Szkicowy plan dzielnicy Muranów, zaprezentowany przez BOS zakładał, że dzielnica będzie znajdować się pomiędzy tymi co dzisiaj arteriami, a dodatkowo będą przez nią przejeżdżać dwie drogi relacji wschód-zachód. We wspominanym już artykule w Architekturze projektanci piszą o powstającym planie Muranowa:

„Cały zespół arterii dzieli teren na 9 jednostek mieszkaniowych, projektowanych zupełnie samodzielnie pod względem organizacji życia społecznego. (…)

Teren, na którym projektuje się dzielnicę obejmuje około 175 ha; jest on płaski z nieznacznym spadkiem w kierunku północno-wschodnim; pod względem technicznym nie nastręcza trudności. (…)

Spośród dziewięciu pól wyznaczonych na terenie dzielnicy przez arterie komunikacyjne, pole środkowe przeznaczone zostaje na tereny użyteczności publicznej – na centrum dzielnicy.” 

[W. Kłyszewski, J. Mokrzyński, E. Wierzbicki, Muranów – dzielnica mieszkaniowa, „Architektura” nr 1, Warszawa 1947, s. 8.]

Niemal od samego początku, gdy tylko została podjęta decyzja o odbudowaniu Warszawy (co wcale nie było takie oczywiste, nawet pomimo podjętej już 3 stycznia 1945 roku decyzji), wiadome było, że Muranów nie zostanie odbudowany w formie przedwojennej. Decyzja ta była o tyle logiczna, że dzielnica wcale nie prezentowała się najlepiej, nie odpowiadała też współczesnym normom. Również jeszcze przed wojną i we wczesnym jej stadium planowana była modernizacja tego rejonu Warszawy, chociażby poprzez przebicie przedłużenia ulicy Marszałkowskiej. Był to również zamiar całkowicie zbieżny z popularnymi wtedy koncepcjami Le Corbusiera, który był zwolennikiem „chirurgii architektonicznej”. Twierdził, że przestarzałą architekturę, nie spełniającą nowoczesnych standardów, należy z tkanki miejskiej usunąć, aby zrobić miejsce dla nowego, lepszego, bardziej ludzkiego budownictwa. Inną kwestią sprzyjającą podjęciu takiej decyzji było to, że większość z zabudowań Muranowa w momencie zniszczenia miała maksymalnie 50 lat. Nie przedstawiała zatem większej wartości historycznej, a wiele nawet starszych budynków nie zostało zrekonstruowanych.

Jak słusznie zauważa Eleonora Bergman, dzielnica północna w latach tuż przedwojennych była bardzo ruchliwą, niemal centralną częścią miasta. Pośród wielu koncepcji zagospodarowania przestrzeni po getcie, była również taka, która zakładała pozostawienie dawnego getta nietkniętym, pozostawienie go w takim stanie w jakim zastano go 17 stycznia 1945 roku. Byłby to ogromnej wielkości, niezwykle dosłowny pomnik nazistowskich zbrodni na narodzie żydowskim w Warszawie. Na niekorzyść tej koncepcji przemówiły kwestie zupełnie pragmatyczne. Był to niezwykle rozległy obszar sąsiadujący z historyczną częścią miasta oraz z planowanym, nowym Centrum Warszawy. Co za tym idzie, pozostawienie go w stanie ruiny byłoby urbanistyczną tragedią, z punktu widzenia miasta, które na gwałt potrzebuje miejsca dla coraz to wracających mieszkańców dawnej Warszawy. W nieco dłuższej perspektywie, brana była również pod uwagę ludność napływowa z innych miast i wsi Polski, której większość przybywała do stolicy, aby pomóc przy odbudowie.

Stanęli więc architekci i budowniczowie powojennej Warszawy przed wyzwaniem, które było jednocześnie spełnieniem marzeń – możliwością stworzenia pełnej koncepcji urbanistycznej dla dość dużej części miasta. Zburzone getto było czystą tablicą, pustym polem do popisu wychowanków jeszcze przedwojennego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Szkicowy plan dzielnicy Muranów, zaprezentowany przez BOS zakładał, że dzielnica będzie znajdować się pomiędzy tymi co dzisiaj arteriami, a dodatkowo będą przez nią przejeżdżać dwie drogi relacji wschód-zachód. We wspominanym już artykule w Architekturze projektanci piszą o powstającym planie Muranowa:

„Cały zespół arterii dzieli teren na 9 jednostek mieszkaniowych, projektowanych zupełnie samodzielnie pod względem organizacji życia społecznego. (…)

Teren, na którym projektuje się dzielnicę obejmuje około 175 ha; jest on płaski z nieznacznym spadkiem w kierunku północno-wschodnim; pod względem technicznym nie nastręcza trudności. (…)

Spośród dziewięciu pól wyznaczonych na terenie dzielnicy przez arterie komunikacyjne, pole środkowe przeznaczone zostaje na tereny użyteczności publicznej – na centrum dzielnicy.” 

[W. Kłyszewski, J. Mokrzyński, E. Wierzbicki, Muranów – dzielnica mieszkaniowa, „Architektura” nr 1, Warszawa 1947, s. 8.]

Jednak ten plan nigdy nie wszedł w życie. Już dwa lata później, Bohdan Lachert odwołując się do pierwszych planów kolegów po fachu, prezentuje projekt, który już w czasie publikacji jest w trakcie realizacji. Zamiast dwóch arterii przebiegających przez środek dzielnicy, ma być jedna, która jak twierdzi Lachert: „dzieli i jednocześnie łączy dwie części Muranowa, kształtując wzdłuż tej osi ośrodek dzielnicowy i główne dostępy do osiedli mieszkaniowych.” Dzielnica planowana jest na 40 tysięcy mieszkańców i w przeciwieństwie do pierwszego projektu, nie składa się z dziewięciu osobnych osiedli, lecz jest spójną całością.

B. Lachert, Muranów – dzielnica mieszkaniowa, „Architektura” nr 5 (19), Warszawa 1949, s. 1.

Trudnym orzechem do zgryzienia była kwestia gruzów zalegających na terenie dawnego getta. W swoim opisie dzielnicy opublikowanym na łamach Architektury, Lachert przytacza obliczenia, wedle których do oczyszczenia okolicy z gruzów „musiałaby być stale zatrudniona 10-tysięczna armia robotników w ciągu powyżej trzech i pół lat, oraz pociągi wąsko i szerokotorowe w ogólnej ilości 420 wagonów i 4 lokomotyw, które w tym okresie musiałyby być czynne, przewożąc gruz z 7 ramp ładunkowych.” [B. Lachert, Muranów – dzielnica mieszkaniowa, „Architektura” nr 5 (19), Warszawa 1949, s. 4.]. Wiedząc, że jest to zdecydowanie zbyt kosztowna i czasochłonna procedura, zdecydował się na zaprojektowanie dzielnicy tak, aby zalegające gruzy wkomponować w jej założenia. Postanowił wykorzystać część pozostałej tkanki miejskiej, pozostawiając ulice i chodniki na poziomie gruntu, zaś domy wybudować na gruzowych wzniesieniach. Jak uzasadnia na łamach Architektury:

„Tak jak uwarstwienia starożytnej Troi pozwoliły archeologom zbadać i poznać historię, tak budowa nowej dzielnicy mieszkaniowej dla świata pracy na Muranowie, na wzniesieniu gruzowym, będzie świadectwem powstawania nowego życia na gruzach dawnych stosunków społecznych, na terenie upamiętniającym bezprzykładne barbarzyństwo hitleryzmu i bohaterstwo powstańców Ghetta.” [B. Lachert, Muranów – dzielnica mieszkaniowa, „Architektura” nr 5 (19), Warszawa 1949, s. 4.]

Innym sposobem wykorzystania odpadów gruzowych było przetworzenie ich w materiał budulcowy dla nowych osiedli – gruzobetonu. Była to mieszanka sproszkowanego gruzu z cementem, która w zależności od składu tego pierwszego i dodatków w postaci innych substancji mogła w rezultacie dawać materiał budulcowy w różnych kolorach. Tę technologię ponownego wykorzystania budulca, który zalegał na ulicach Warszawy, wymyślił i pierwszy raz wykorzystał Bohdan Lachert, wypróbowując go do odbudowy  dawnej siedziby Towarzystwa Ubezpieczeń Rassija przy ulicy Marszałkowskiej (zwanego również, ze względu na charakterystyczną fasadę, „Domem pod sedesami”). W przypadku Muranowa, wykorzystano przedwojenne, które mieszance nadały koloru nieco złamanej szarością czerwieni. Dobór koloru nie był przypadkowy – czerwień materiału budowlanego, pozostawiona bez tynkowania, miała przypominać o tragicznych losach poprzednich mieszkańców tego rejonu, miała symbolizować przelaną krew niewinnych ludzi.

Jak tak ogromne przedsięwzięcie było możliwe w kraju tak gospodarczo wyniszczonym przez wojnę? Trudno dziś w to uwierzyć, ale jedynym źródłem finansowania były dobrowolne datki obywateli, zbierane przez Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy. Utworzony w 1945 i rozwiązany dopiero w 1965 roku, był jedyną instytucją państwową, powołaną do realizacji tego celu.

Warszawa naprawdę była – jak głosił popularny slogan – budowana przez cały naród. Datki napływały z całego kraju, robotnicy rekrutowali się z różnych części Polski, wiele osób pracowało ochotniczo. Ten powszechny entuzjazm, uchwycony w ówczesnych kronikach filmowych, nie był wcale wymysłem komunistycznej propagandy. To naprawdę mógł być główny czynnik, który sprawił, że odbudowa okazała się możliwa.

Warto też wspomnieć o społecznym aspekcie odbudowy Warszawy, jakim było dostarczenie wielu ludziom miejsca do życia i szansy na nowy start. Dotyczyło to całych klas społecznych, uprzednio wykluczonych z udziału w życiu miejskim.

 

Jak tak ogromne przedsięwzięcie było możliwe w kraju tak gospodarczo wyniszczonym przez wojnę? Trudno dziś w to uwierzyć, ale jedynym źródłem finansowania były dobrowolne datki obywateli, zbierane przez Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy. Utworzony w 1945 i rozwiązany dopiero w 1965 roku, był jedyną instytucją państwową, powołaną do realizacji tego celu.

Warszawa naprawdę była – jak głosił popularny slogan – budowana przez cały naród. Datki napływały z całego kraju, robotnicy rekrutowali się z różnych części Polski, wiele osób pracowało ochotniczo. Ten powszechny entuzjazm, uchwycony w ówczesnych kronikach filmowych, nie był wcale wymysłem komunistycznej propagandy. To naprawdę mógł być główny czynnik, który sprawił, że odbudowa okazała się możliwa.

Warto też wspomnieć o społecznym aspekcie odbudowy Warszawy, jakim było dostarczenie wielu ludziom miejsca do życia i szansy na nowy start. Dotyczyło to całych klas społecznych, uprzednio wykluczonych z udziału w życiu miejskim.