„Wielka Brytania wychodziła z wojny jako jeden z głównych architektów zwycięstwa nad nazizmem. Premier Winston Churchill oraz jego następca Clement Attlee należeli do grona przywódców Wielkiej Trójki (obok USA i ZSRS) – czołowych państw walczących z państwami Osi oraz decydujących o kształcie powojennego świata. Tym niemniej cena zwycięstwa dla Brytyjczyków okazała się olbrzymia. Kolosalne wydatki na zbrojenia doprowadziły do wyczerpania się rezerw finansowych państwa. Zadłużenie wobec USA sięgało astronomicznej kwoty 13,4 mld dolarów (co odpowiada ok. 200 mld dzisiejszych dolarów, gdy uwzględni się inflację). Poważnymi problemami społecznymi stały się rażące dysproporcje w podziale dochodów, trudności aprowizacyjne oraz ubóstwo. Brytyjczykom brakowało opału, a nierzadko nawet podstawowych produktów spożywczych. Trudna sytuacja ekonomiczna spowodowała przesunięcie się sympatii politycznych Brytyjczyków na lewo. Nowe władze uznały wyzwania ekonomiczne za priorytetowe i podjęły trudną decyzję o wycofaniu się z Indii. Indie, ze względu na ogromne znaczenie ekonomiczne nazywane „perłą w koronie brytyjskiej”, w 1947 r. uzyskały niepodległość. (…)

Powojenne problemy ekonomiczne nie ominęły również Francji (…) która – w przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii – podczas wojny stała się areną zaciekłych walk sił lądowych. Konsekwencją były ogromne zniszczenia i problemy gospodarcze: poziom produkcji przemysłowej we Francji osiągnął w 1946 r. zaledwie ok. 30 proc. stanu sprzed wojny. (…)

Osłabiony kraj nie był zdolny do utrzymania swojego stanu posiadania w koloniach.”

 

„W Afryce dekolonizacja rozpoczęła się pod koniec lat 50. Niepodległość uzyskały wtedy Maroko, Sudan i Tunezja oraz Ghana i Gwinea. W 1960 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło deklarację wzywającą do likwidacji kolonializmu. Niepodległość uzyskało wówczas aż 17 kolejnych państw afrykańskich; rok ten nazwany został Rokiem Afryki. (…)

W wielu już niepodległych krajach Afryki doszło do wojen domowych i wojskowych zamachów stanu. Granice państw afrykańskich zostały arbitralnie wykreślone przez europejskich polityków, bez uwzględniania podziałów plemiennych i religijnych. W imię pokoju państwa afrykańskie przyjęły zasadę niezmienności granic z czasów kolonializmu, ale sytuacja na tym kontynencie jest tak skomplikowana, że do dnia dzisiejszego trwają konflikty wewnątrz państw i między nimi. (…)

Nowe państwa, zwłaszcza w Afryce, były słabe gospodarczo i politycznie dlatego szybko stały się polem rywalizacji Stanów Zjednoczonych i Związku Sowieckiego. Oba mocarstwa starały się uzyskać tam wpływy polityczne, a dzięki nim – osiągnąć albo cele strategiczne (np. dogodne miejsca na założenie baz wojskowych), albo gospodarcze (złoża surowców naturalnych). Podobnie też, choć w mniejszym zakresie, dawne mocarstwa kolonialne starały się gospodarczo uzależnić kraje, które dopiero co uzyskały niepodległość. Tego rodzaju relacje nazywa się neokolonializmem.”

 

„Jednym z istotniejszych problemów Afryki postkolonialnej była Republika Południowej Afryki (RPA), której powstanie proklamowano w 1961 r. Nie uznali jej za niepodległe państwo ani czarnoskórzy mieszkańcy (stanowiący większość w państwie), ani część państw afrykańskich. Przyczyną była prowadzona przez to państwo polityka apartheidu (po afrykanersku – separacja, rozróżnienie).

Apartheid obowiązywał w RPA w latach 1948–1994, a w Rodezji (obecnie Zimbabwe) w latach 1971–1980.”

 

„Aby przeciwstawić się wpływom komunizmu, prezydent USA John F. Kennedy wsparł Wietnam Południowy, wysyłając amerykańskich doradców wojskowych i broń. W 1964 roku rozpoczęła się interwencja zbrojna Amerykanów w Wietnamie. Konflikt pochłonął ogromną liczbę ofiar, nie przyniósł jednak sukcesu. W wojnę zaangażowanych było ponad pół miliona Amerykanów. Działania objęły całe Indochiny: przeniosły się też do Laosu i Kambodży. W 1973 roku zakończono interwencję i siły amerykańskie zostały wycofane. To przesądziło o dalszym przebiegu wojny. Siły Demokratycznej Republiki Wietnamu pokonały wojska Wietnamu Południowego. 30 kwietnia 1975 roku wkroczyły do Sajgonu, który zresztą przemianowany został na miasto Ho Chi Minha, a 2 lipca 1976 roku proklamowano Socjalistyczną Republikę Wietnamu ze stolicą w Hanoi.

Wojna w Wietnamie już przez społeczeństwo francuskie została nazwana „brudną wojną”, spotkała się też z niechęcią Amerykanów. Wielu młodych ludzi otrzymujących wezwanie do wojska darło lub demonstracyjnie paliło karty powołania i odmawiało udziału w wojnie. (…)

Laos i Kambodża, mimo że uzyskały niezależność od Francji, stały się terenem walk między komunistami a siłami prozachodnimi, wspieranymi przez USA. W obydwu krajach sukces odnieśli komuniści. W Kambodży rozpoczął się okres władzy Czerwonych Khmerów z Pol Potem na czele. W trakcie ich rządów i w wyniku tworzenia przez nich „nowego społeczeństwa” zginęło ponad 2 mln osób.

Do krwawej wojny doszło również w Algierii, gdzie zginęło około 2 mln ludzi. Była to kolonia francuska, w której przebywało stosunkowo dużo mieszkańców metropolii, dlatego próbowano ją zbrojnie utrzymać. W 1954 roku Francuzi krwawo stłumili powstanie Algierczyków, ale nie zabili ducha oporu. Przedłużające się walki spowodowały, że w 1961 roku pełniący funkcję prezydenta Francji Charles de Gaulle, wbrew woli wielu polityków i mieszkańców kolonii, zdecydował się przeprowadzić w Algierii referendum dotyczące losów tego kraju. Większość mieszkańców podjęła decyzję o usamodzielnieniu się kolonii – w związku z tym Francja uznała niepodległość Algierii.”

 

„W tradycyjnym społeczeństwie Rwandy życie kobiet skupiało się wokół wychowywania dzieci, prowadzenia gospodarstwa domowego, przyjmowania gości oraz podtrzymywania tradycji. Patriarchalną strukturę społeczeństwa obrazuje jedno z rwandyjskich przysłów, które w tłumaczeniu z języka Kinyarwanda brzmi: W domu, gdzie mówi kobieta, panuje niezgoda". Nie oznacza to, że kobiety nie były obecne w życiu społecznym czy politycznym. Przed ludobójstwem z 70 miejsc w parlamencie, 12 było zajmowane przez kobiety. W 1992 r. na stanowiska ministerialne powołano trzy kobiety. Wśród nich- Paulinę Nyiramasuhuko - minister ds. rodziny i rozwoju kobiet, która w czasie ludobójstwa była propagatorką brutalnych gwałtów i mordów na kobietach Tutsi.

Sposób postrzegania kobiet Tutsi w Rwandzie był oparty na stereotypach, jakie pojawiły się w okresie kolonialnym, a później zostały wykorzystane przez rządową propagandę w celu wzrostu nienawiści.

W oczach Belgów obiektem podziwu były piękne kobiety Tutsi. W języku Kinyarwanda były one określane jako bizugeresi, co oznacza powabne i seksowne. Właśnie dlatego wiele stereotypów bazujących na wyglądzie fizycznym kobiet Tutsi zostało wykorzystanych do wzmocnienia dyskursu rasistowskiego. Powszechna była opinia, że kobiety Tutsi są wyższe, o delikatnym nosie, wysokim czole, zgrabniejszej figurze, bardziej zadbane i eleganckie, co tym samym odróżniało je, według opinii Belgów, od negroidalnego typu kobiet Hutu. Obraz Tutsi, jaki przetrwał w pamięci Hutu z okresu kolonialnego, to Tutsi jako dumny arystokrata.”

„Pod koniec XIX wieku kolonizatorzy europejscy (w tym wypadku Niemcy) znaleźli w regionie Wielkich Jezior dwie odrębne grupy ludzi. Rozróżnienie między Hutu i Tutsi nie jest czystym wymysłem. Choć wiele kwestii dotyczących pochodzenia historycznego owych różnic (genetyka, sposób odżywiania się, funkcje społecznej, system klientalny) pozostaje nierozwiązanych, antropolodzy zgadzają się dziś, że oryginalna relacja obu grup jest relacją typu niespolaryzowanego. Obie grupy są świadome różnic, na których opiera się królewska dominacja plemienia Tutsi, ale nie ma między nimi nieprzekraczalnej bariery. Hutu i Tutsi mówią tym samym językiem i wyznają tę samą religię, a małżeństwa mieszane zdarzają się często. Ale europejska nauka o rasach afrykańskich umocniła różnicę i zetnicyzowała ją, posługując się absurdalnymi tezami przedstawionymi w roku 1863 przez Anglika Johna Hanninga Speke. Uznał on, że arystokracja Tutsi złożona z pasterzy i wojowników przybyłych z Abisyniii będących dalekimi potomkami króla Dawida narzuciła swą dominacje ,,murzynom Bantu” skazanym na niewolnictwo. Teza ,,dwóch narodów" została więc wylansowana. Następnie Belgowie, którzy odziedziczyli kolonię w roku 1924, uprawomocnili tę interpretację popierając władzę „feudalną” plemienia Tutsi z korzyścią dla własnej administracji pośredniej. W jakim stopniu przenieśli oni do Afryki własną dualistyczną wizję życia społecznego i narodowego pełnego nierówności i konfliktów? W roku 1930 przeprowadzili spis ludności, by ściśle wytyczyć granice między obiema grupami etnicznymi, z których jedynie Tutsi mieli prawo do edukacji i stanowisk administracyjnych. Rezultatem było wprowadzenie dowodów osobistych, w których wpisywano przynależność etniczną. Sytuacja ta miała wielce zaciążyć na przyszłości niewielkiej grupy (15%) uznanej za plemię „Tutsi". Od tego momentu granica została uwewnętrzniona przez obie społeczności, a zwłaszcza przez plemię Hutu. Gérard Prunier wykazał, w jaki sposób ci z Hutu, którzy mieli więcej powodzenia w przedsięwzięciach politycznych i ekonomicznych, próbowali się ,,tutsifikować”, czyli wejść do wyższej grupy.

Na dłuższą metę miało to to katastrofalne konsekwencje. Nazwa „Hutu" stała się synonimem niższości etnicznej i społecznej. Rewolucja społeczna" z lat 1959-1961, która zakończyła się proklamacją niepodległości kraju w lipcu 1962 roku, w niczym nie wpłynęła na społeczno-rasowe wyobrażenia. Odwróciła jedynie perspektywę tak, by dostosować ideologię rwandyjską do nowego układu sił, w którym władzę mieli Hutu. Państwo belgijskie i Kościół belgijski całkowicie zmieniły swą strategię i poparły w pełni większość Hutu, by ustabilizować nowy postkolonialny rząd, unikając powtórki z tragicznego konfliktu kongijskiego. Księża katoliccy i chadeccy aktywiści, w większości Flamandowie, współdziałając z kultem historycznie uciskanej większości Hutu, od początku udzielili całkowitego poparcia nowemu reżimowi, nie biorąc zupełnie pod uwagę, że demokratyczna opcja, którą naiwnie świętowali, jako rwandyjski rok 1789, miała odtąd służyć uciskaniu mniejszości. To, co nastąpiło w latach sześćdziesiątych było odwróceniem społeczno-rasowego stygmatu: Hutu stał się autochtonem, jedynym prawdziwym ,,tubylcem”, karczującym chłopem i założycielem organizacji społecznej; Tutsi uznany został za obcego najeźdźcę, „kolonistę" i pasożyta korzystającego z pracy Hutu. Mahmood Mamdani, antropolog z uniwersytetu Columbia, postrzegał narodziny tej ideologii ,,krwi i ziemi” jako punkt wyjściowy procesu radykalizacji, który z dawnych ,,ofiar” ery monarchicznej i kolonialnej uczynił potencjalnych zabójców w ,,większościowej" republice. Przypomnijmy sobie w tym miejscu rozważania Hannah Arendt, która sytuowała genezę nowoczesnej ideologii rasistowskiej w debacie schyłkowego francuskiego ancien régime'u na temat porównywalnych cnót szlachty i stanu trzeciego. Pierwsza pochodzić miała od Franków (wojowników i najeźdźców), druga od Gallo-Rzymian (rolników i autochtonów).W każdym razie już w grudniu 1963 roku owa zinstrumentalizowana ideologia pozwoliła na zabicie 14 000 i wygnanie 250 000 Tutsi, nadając pozostałym status obcych, ledwo tolerowanych w społeczeństwie. Etniczne dowody osobiste zostały utrzymane. Wprowadzono też system parytetu przy rekrutowaniu funkcjonariuszy państwowych. Tym samym wskazywano ,,mniejszości” (9%), gdzie jej miejsce.”

 

 

„Nigeria, uchodząca za najbogatszy kraj Afryki, jest zasobna przede wszystkim w ropę naftową. W Zagłębiu Delty Nigru znajduje się bardzo wiele odwiertów zarówno podmorskich jak i na lądzie. Nigeria posiada niespełna 40% udziałów w wydobyciu (NNPC), a ponad połowę zyskują korporacje zagraniczne, głównie amerykańskie (Chevron, ExxonMobil, Esso), francuskie (Total), holenderskie (Shell, Phillips) i włoskie (Agip). Drugim co do wielkości przychodów surowcem jest gaz ziemny. Nieco ponad 40% dochodów jest w rękach nigeryjskich (NNPC), a reszta należy do amerykańskich i wyżej wymienionych pozostałych korporacji. O wiele mniejszą ekonomiczną istotność ma wydobycie węgla, które jest w rękach francuskiej korporacji Lafarge. Kopalnia rudy żelaza posiadana jest przez spółkę skarbu państwa. Kopalnia cynku i ołowiu oraz kopalnia niobu i tantalu są obsługiwane przez nigeryjskie firmy prywatne. Złoto, cynę i kamienie szlachetne wydobywają zaś w Nigerii niesformalizowani lokalni poszukiwacze. Nigeria korzysta z eksploatacji swoich zasobów, jednak duża część dochodów trafia do USA (…). 

Z kolei w Mali, gdzie nie ma złóż ropy naftowej, pomimo wojny domowej (…) trwa wydobycie dwóch surowców – złota i fosforytów. W górnictwo złota zainwestowało tam sześć dużych korporacji, z których ponad połowa przypada na kopalnię należącą do firmy Randgold (Wlk. Brytania/RPA). Pozostałe spółki to w kolejności wielkości obrotów: Resolute Mining (Australia), AngloGold Ashanti (RPA), Endeavour Mining (W. Brytania), Iamgold (Kanada) i Avnel Gold Mining (W. Brytania). Jedyną kopalnię fosforytów obsługuje Toguna Groupe – korporacja malijska. Największe zyski z górnictwa Mali osiągają RPA i W. Brytania. Wymieniona wyżej Gwinea jest z kolei przykładem kraju, w którym zainwestował kapitał rosyjski. Górnictwo gwinejskie zdominowane jest przez wydobycie boksytów, gdzie spośród zagranicznych udziałowców największym jest rosyjski koncern Rusal. Ponad połowa dochodów z górnictwa jest przekazywana zagranicznym inwestorom, z których największym jest Rusal. 

(…) Długa jest lista operatorów kopalń w zambijskiej części Pasa Miedzionośnego. Dochody z wydobycia miedzi i kobaltu na tym obszarze płyną następujących firm: African Rainbow Minerals (RPA), Vale (Brazylia), ZCCM-IH (spółka rządowa i RPA), Jinchuan Group International Mining (Chiny), NFC Africa Mining (Austria), First Quantum Minerals (Kanada), Vedanta Resources (India), Barrick Gold (Kanada), Glencore Xstrata (Szwajcaria/RPA), China Nonferrous Metal Mining (Chiny). Wśród nich najwięcej posiadają spółki kanadyjskie. Oprócz miedzi i kobaltu w Zambii wydobywa się także spore ilości złota, za co odpowiada głównie wcześniej wspomniana First Quantum Minerals, oraz kamieni szlachetnych pozyskiwanych głównie przez spółkę Gemfields PLC z Wlk. Brytanii. W mniejszych ilościach w Zambii wydobywa się również węgiel kamienny, którego kopalnia należy do Nava Bharat Consortium z Indii i wcześniej wspomnianego ZCCM-IH. Kopalnia manganu należy do australijskiej Kaboko Mining. Ogólnie po przeliczeniu udziałów, na rynku górniczym w Zambii ponad połowę dochodów czerpią spółki kanadyjskie. 

Sąsiednia DR Kongo posiada bardzo bogate złoża kobaltu i miedzi w Zagłębiu Katanga-Shaba oraz diamentów w kopalniach na południu kraju. Na wydobyciu tych surowców opiera się (…) gospodarka kraju. (…) Po podliczeniu ogółu dochodów z działalności górniczej, najwięcej okazują się zyskiwać korporacje chińskie, na drugim miejscu przedsiębiorstwa lokalne, a zaraz za nimi kapitał południowoafrykański. Przykłady te dobrze obrazują stopień opanowania górnictwa afrykańskiego przez kapitał zagraniczny. 

(…)

Uzależnianie państw słabszych i tworzenie zależności quasi-wasalnych przez mocarstwa dzięki powiązaniom wojskowo-handlowym jest w Afryce popularnym procederem

(…)

kraje, których armia jest zdominowana przez broń z zaledwie kilku krajów. Z jednej strony może to być korzystne – części zamienne, czy amunicja pasują do większej liczby rodzajów uzbrojenia. Z drugiej jednak łatwo o nałożenie embarga lub blokady na taki kraj na dostawy amunicji i uzbrojenia. Dostawca ponadto dyktuje krajowi warunki dostaw z pozycji kartelu, co jest początkiem neoimperializmu. Jest tak zwłaszcza wtedy, gdy broń od tych kilku dostawców ma jedno pochodzenie – na przykład z ZSRR. Sytuacja taka ma miejsce np. w Angoli. (…)  najbardziej rozpowszechniona w Afryce jest broń postsowiecka. [państwa] które zostały całkowicie podporządkowane dostawom z jednego państwa. Tu państwo będące mocarstwem i eksporterem negocjuje warunki dostaw z pozycji monopolisty, co jest sednem neoimperializmu. Sytuacja ta dotyczy nie tylko mniejszych państw, na przykład wyspiarskich Seszeli, Mauritiusu, Rep. Zielonego Przylądka, ale także dużych jak DR Kongo, czy Tanzania. (…) Dużym dostawcą na rynek Afryki Subsaharyjskiej są również Stany Zjednoczone (Niger, RŚA, Burundi), Francja (Senegal, Mali, Togo, Botswana, Lesotho), Rosja i kraje postsowieckie (WKS, Gwinea Równ., Czad, Etiopia, DR Kongo, Angola), ale także RPA (Gwinea, Ghana, Uganda, Malawi, Eswatini, Madagaskar).

Praktyki neokolonialne i neoimperialistyczne przyczyniają się do utrzymania wielu państw afrykańskich w stanie niskiego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, przyczyniając się do pogłębiania dysproporcji rozwojowych w świecie.”

 

„Namibia domaga się od Niemiec odszkodowania za ludobójstwo na plemionach Herero i Nama. Czy z podobnymi żądaniami wystąpią inne byłe niemieckie kolonie? Rozmowa z profesorem Jürgenem Zimmererem

Wiele byłych kolonii bardzo dokładnie obserwuje zarówno negocjacje między Niemcami i Namibią, jak i skargę złożoną w Nowym Jorku przeciwko rządowi RFN przez przedstawicieli Herero i Nama. Także rząd Wielkiej Brytanii przyznał, że przygląda się tej sprawie. Ale czy byłe kolonie zgłoszą swoje żądania zależy w dużej mierze od sytuacji w tych krajach. Namibia jest szczególnym przypadkiem. (…)

Wiąże się to z tym, że miało tam miejsce ludobójstwo. Ale także z historią Namibii po niemieckim panowaniu kolonialnym. Namibia dostała się pod opiekę mandatową Ligi Narodów i była zarządzana przez Związek Południowej Afryki. Do 1990 roku panował tam apartheid. Dekolonizacja nastąpiła więc bardzo późno. Poza tym mamy tam sytuację, w której wczesny ruch wyzwoleńczy SWAPO, który pomógł wywalczyć niepodległość, jest przy władzy. Środowisko SWAPO uchodzi jednak za zdominowane przez lud Ovambo, przez co wielu Herero i Nama czuje się marginalizowanych. Nie czują, że są w tej sprawie reprezentowani przez własny rząd. Jest to też powodem dlaczego Herero i Nama skarżą Niemcy w Nowym Jorku. W skardze chodzi z jednej strony o zadośćuczynienie, ale także o możliwość udziału w negocjacjach.” 

 

Rozmowa z biskup Petrą Bosse-Huber. (…) 

W 1984 roku ŚFL [Światowa Federacja Luterańska] zawiesiła w obowiązkach jeden ze swoich Kościołów z racji jego stosunku do apartheidu i rasizmu. Rozrachunek z przeszłością niezmiennie trwa i my, jako Kościół Ewangelicki w Niemczech chcemy wnieść nasz wkład w zrobienie dalszych kroków w procesie pojednania. (…)

W Namibii licznie reprezentowana była Misja Reńska Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego. Byli biskupi i diakoni, którzy zdecydowanie stali po stronie miejscowej ludności i przeciwstawiali się bezprawiu, wywłaszczeniom, prześladowaniom i rasizmowi. Ale była też grupa duchownych wiernych przepisom i bardzo bliskich cesarzowi. My, jako prawni następcy ówczesnych pruskich zwierzchników Kościoła Ewangelickiego wiemy co prawda, że żaden z tamtych duchownych nie wzywał bezpośrednio do zagłady. Między duchownymi a wojskiem i osadnikami panowała jednak taka zażyłość, że żaden nie protestował przeciwko zagładzie ludności. Za to możemy tylko prosić o wybaczenie. (…)

spotkaliśmy się w Okahandja ze wszystkimi naszymi partnerami z namibijskiej strony. Chcieliśmy omówić, czy ktoś nie odbierze naszych przeprosin jako swoistej zniewagi. Ale chodziło też o bardzo konkretne kroki: dalej ma być prowadzona praca w namibijsko-niemieckim Instytucie ds. Pojednania i Rozwoju. Kolejnym przedsięwzięciem jest identyfikacja i ukształtowanie miejsc pamięci ludobójstwa, zarówno w Namibii jak w Niemczech. W wielu miejscach tej zbrodni nie ma żadnych wskazówek, żadnego miejsca na zadumę. To trudne do zniesienia.

Poza tym chodzi o kwestię przekazania szczątków ofiar, które ciągle jeszcze spoczywają w Niemczech. Zostały wówczas przetransportowane do Niemiec rzekomo dla celów medycznych. Były to czaszki miejscowej ludności. Ich powrót do Namibii musi mieć miejsce w odpowiedni i godny sposób. Kto zna trochę Afrykę i wie, jakie znaczenie mają tam przodkowie, wie, jak łatwo można popełnić błąd i zranić kogoś.